Ο κατακλυσμός του Αγίου Φιλίππου (14 Νοεμβρίου 1896)

Ξένη δημοσίευση που δείχνει την καταστροφή του Αγίου Φιλίππου  (14ης Νοεμβρίου 1896). 
Σημαντικό στοιχείο σε αυτήν την ξένη δημοσίευση αποτελεί και το γεγονός ότι απεικονίζει ακόμα το "Μνήμα του Γάλλου" να βρίσκεται στο ύψωμα, στο τέρμα της σημερινής οδού Αϊδινίου, ενώ το φόντο δείχνει το ΦΑΛΗΡΙΚΟ ΑΛΙΠΕΔΟ να έχει μετατραπεί σε θάλασσα. Κάτω αριστερά φαίνεται μια εκ των λέμβων που περιγράφει η ΣΦΑΙΡΑ ότι διετέθησαν προς διάσωση ενώ στην βάση του Μνήματος κάθονται κυρίες και παρατηρούν!


του Στέφανου Μίλεση

Οι ξαφνικές καταιγίδες στην Αττική, τα αναπάντεχα μπουρίνια, οι πλημμύρες και οι κατακλυσμοί έχουν πολλά ιστορικά προηγούμενα. Άνθρωποι που πνίγηκαν, δρόμοι που σε πέντε μόλις λεπτά έγιναν χείμαρροι, σπίτια που καταστράφηκαν, γέφυρες που έπεσαν… Μακρύς ο κατάλογος των υλικών καταστροφών και έμψυχων απωλειών. 

Το 1896 έμεινε στην ιστορία η μεγαλύτερη πλημμύρα της Αθήνας, που έμεινε γνωστή ως του Αγίου Φιλίππου. Έβρεχε στην Αττική επί πέντε μερόνυχτα, ενώ τη νύχτα της εορτής του Αγίου Φιλίππου τα νερά του Ιλισού ποταμού υπερχείλισαν και παρέσυραν σπίτια, ξερίζωσαν δένδρα, έπνιξαν ανθρώπους και ζώα. 

Την ίδια στιγμή τα νερά ενός άλλου ποταμού της Αττικής, του Κηφισού, κατέληξαν στο φαληρικό Αλίπεδο, το οποίο μετατράπηκε σε φυσική συνέχεια της θάλασσας. Είχε καταστραφεί το σιδηροδρομικό δίκτυο Αθηνών – Πειραιώς και το μόνο που διασώθηκε την ημέρα εκείνη ήταν το υποτυπώδες τηλεφωνικό δίκτυο  που αν και στο πρώτο έτος δοκιμής του κατά έναν παράξενο τρόπο είχε επιβιώσει! 

Την ίδια χρονιά μόλις είχε κυκλοφορήσει και η εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ» του Δ. Καλαποθάκη που είχε δεχθεί τον ανταγωνισμό μεγάλων ονομάτων εφημερίδων. Είχε βγάλει το πρώτο της φύλλο στις 10 Ιανουαρίου 1896. Όμως την ημέρα κορύφωσης της βροχής, δηλαδή του Αγίου Φιλίππου,  το «ΕΜΠΡΟΣ» άργησε να κλείσει την ύλη για την επόμενη ημέρα. Αποτέλεσμα της αργοπορίας ήταν να προλάβει τις καταστροφές τις οποίες ενέταξε στην ύλη της. Έτσι την επομένη έγινε ανάρπαστη καθώς ήταν η μοναδική εφημερίδα που πρόλαβε να κάνει πρωτοσέλιδο τις πλημμύρες!


Και πάντα ύστερα από κάθε πλημμύρα τέτοιου μεγέθους, επενέβαιναν δήμαρχοι, νομάρχες και κράτος για να διορθώσουν δήθεν τις ατασθαλίες εξαιτίας των οποίων τα νερά της βροχής έγιναν λίμνες. Και να τα λεγόμενα αντιπλημμυρικά έργα στον Κηφισό και στον Ιλισό και στην ευρύτερη περιοχή του Αλιπέδου, μέχρι την επόμενη δυνατή βροχή που πλημμύριζαν ξανά. Ίσως αν εξαρχής άφηναν ελεύθερες τις εξόδους των ποταμών προς τον Σαρωνικό κανένα έργο να μη χρειαζόταν. Όμως την εποχή εκείνη οι έξοδοι είχαν στενέψει από την ανεξέλεγκτη δόμηση και τα οικοδομικά υλικά που τους είχαν φράξει.

Στις μεγάλες καταιγίδες έκανε την εμφάνισή του και ένα τρίτο μικρότερο ποτάμι της Αθήνας που σπάνια απασχολούσε. Ο Ηριδανός ποταμός που είχε μπαζωθεί από τις οικοδομές και είχε εξαφανιστεί, αλλά φρόντιζε να κάνει γνωστή την παρουσία του στις μεγάλες νεροποντές. 

Στις 14 Νοεμβρίου 1896,  ημέρα Πέμπτη, η βροχή είχε τέτοια διάρκεια και σφοδρότητα που το υποτυπώδες αποχετευτικό σύστημα της εποχής, η ανυπαρξία δρόμων και φυσικά τα ποτάμια του λεκανοπεδίου που ξεχείλισαν συνετέλεσαν στην δημιουργία εικόνας πλήρους καταστροφής.

Χείμαρροι ορμητικοί που κατέβαιναν με πορεία στη θάλασσα παρέσερναν οτιδήποτε στο πέρασμά τους. Ο θόρυβος του νερού αναμιγμένος με τις καμπάνες των εκκλησιών, τις κραυγές αγωνίας και πυροβολισμοί που έπεφταν σποραδικά προκειμένου οι ιδιοκτήτες να σώσουν ό,τι απέμενε από τις περιουσίες τους οι οποίες βρίσκονται στο έλεος του πλιάτσικου, συνέθεταν εικόνα που θύμιζε Δάντη.



Πρωτοσέλιδο της Πειραϊκής Εφημερίδας "ΣΦΑΙΡΑ" την επομένη της καταστροφής


ΣΤΟ ΝΕΟ ΦΑΛΗΡΟ

Το Φάληρο παρουσίαζε θέαμα απέραντης θάλασσας. Ο σιδηρόδρομος της εποχής προσέγγιζε μέχρι το Μοσχάτο. Μετά ήταν αδύνατον να συνεχίσει καθώς συναντούσε το ρέμα του Κηφισού ποταμού. Οι εργάτες των εργοστασίων της περιοχής βρίσκονταν εγκλωβισμένοι μέσα στα εργοστάσια και είχαν ανέβει στα ψηλότερα σημεία. Η τότε αμαξιτή οδός Πειραιώς είχε γεμίσει από κόσμο που έψαχνε απεγνωσμένα τρόπο να μετακινηθεί. Αμαξηλάτες εμφανίσθηκαν να ζητούν έως και 100 δραχμές για να μεταφέρουν εγκλωβισμένους - ποσό εξωφρενικό για την εποχή-.

Το ποδηλατοδρόμιο (σημερινό Στάδιο Καραϊσκάκη) έμοιαζε με πλοίο που αρμένιζε στο πέλαγος. Η κατοικία του Σουρή στο Νέο Φάληρο είχε πάθει σοβαρές ζημιές. Η βιοτεχνία κατασκευής κεριών "ο Φοίβος" του Βώττη και Σκληβανιώτη καταστράφηκε ολοσχερώς. Το κλωστήριο Τσαούση έπαθε επίσης μεγάλη καταστροφή.


Σκότος και Τρόμος!

ΣΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ

Όμοια εικόνα και στον Πειραιά. Όλη η πόλη δονείτο από τις καμπάνες που αδιάκοπα σήμαιναν κίνδυνο. Ειδικά η συνοικία Λάκκα του Βάβουλα βρισκόταν στην χειρότερη θέση. Άνθρωποι πνίγονταν. Η κατάσταση χειροτέρεψε μόλις έπεσε το σκοτάδι. Καθώς τα φώτα των δρόμων ήταν αδύνατον να ανάψουν, η εγκατάσταση φωταερίου είχε καταστραφεί, η ορατότητα είχε περιοριστεί και οι άνθρωποι έπεφταν σε χαντάκια και ανοιχτές τρύπες. Στις 22.00 το βράδυ άρχισε να φαίνεται η πρώτη βοήθεια. Έλληνες μαζί με Ρώσσους ναύτες εμφανίστηκαν στα Καμίνια, στα εργοστάσια του Ρετσίνα και αλλού με χειραντλίες. Γαλλικό πολεμικό πλοίο που βρισκόταν στον λιμένα του Πειραιά, με προβολείς από την πλώρη προσπαθούσε να φωτίσει την παραλία.

Τα πτώματα των πνιγμένων ήταν περισσότερα από αυτά που αρχικά πίστευαν. Οι χείμαρροι που κατέβαιναν στην θάλασσα με ορμή παρέσερναν οτιδήποτε εύρισκαν στο πέρασμά τους. Τα αντικείμενα παρασυρμένα από τα ποτάμια έπεφταν με δύναμη πάνω στους ανθρώπους σκοτώνοντάς τους. Περισσότεροι ήταν οι θάνατοι από χτυπήματα παρά από πνιγμό.

Ο απολογισμός την επόμενη μέρα προκάλεσε πανικό.

Η επίσημη κυβέρνηση της εποχής έκανε αναφορά για 43 θύματα και για άμεση αντίδραση του κρατικού μηχανισμού!!!!

Η συνοικία που είχε πάθει την μεγαλύτερη καταστροφή ήταν τα Καμίνια. Εκεί τα τέσσερα πέμπτα των κατοικιών καταστράφηκαν. Κι αυτό διότι τα ύδατα των ποταμών Κηφισού και Ιλισού κατέκλυσαν όλους την έκταση μεταξύ Πειραιά και Αθήνας και την μετέβαλαν σε λίμνη. Εντός αυτής βρέθηκαν οι συνοικίες των Καμινίων, του Νέου Φαλήρου και της Λεύκας.

"Βάσκανος δαίμων εσκίασε την ευδαιμονία της ημετέρας πόλεως. Η πόλη της ευλογημένης εργασίας, ο τόπος της προόδου και ακμής θρηνεί την απώλειαν πολλών συμπολιτών, ευρόντων οικτρόν θάνατον υπό τα ερείπια των οικιών, καταρρευσάντων εκ της επιγενομένης την παρελθούσα νύκτα πλημμύρας κατόπιν πολυώρου και ραγδαιοτάτης βροχής" έγραψε  η εφημερίδα "ΣΦΑΙΡΑ".

Ο κόσμος στα Καμίνια έκανε λόγο για ανάγκη γενικής μετοικεσίας των κατοίκων. Ουδείς επίσημος όμως κινήθηκε. Όλοι οι πληγέντες αφέθηκαν στις τύχες τους. Στον σιδηροδρομικό σταθμό Πελοποννήσου, οίκημα του Σταθμού κατέρρευσε σκοτώνοντας 12 άτομα. Μέσα σε αυτή την εικόνα του χάους, άτομα που αγωνίστηκαν να σώσουν άλλους, έγιναν οι ήρωες της επόμενης μέρας. Μέρες μετά οι εφημερίδες συνεχίζουν να δημοσιεύουν πράξεις αυτοθυσίας και ηρωισμού.

Πριν από το 1896 ο Πειραιάς είχε υποστεί καταστροφή εξαιτίας κατακλυσμιαίας βροχής το 1884 ημερομηνία στην οποία ανοίχθηκαν τεράστιοι τάφροι στα Καμίνια για να αντιμετωπιστούν οι ποταμοί βροχής και το 1893. Η βροχή όμως του 1896 ξεπερνούσε κάθε προηγούμενο!


Ανακοίνωση για την μεγάλη πλημμύρα


Εικόνες από την καταστροφή:

- Ο Μηχανικός του Σιδηρόδρομου Πειραιώς - Πελοποννήσου Δ. Νεράτζης καταπλακώθηκε από ατμομηχανή που ανατράπηκε και βρήκε τραγικό θάνατο!



- Οκτώ λέμβοι διατέθηκαν για βοήθεια στη Συνοικία των Καμινίων!

- Στο Νέο Φάληρο ουδεμία κατοικία κατέπεσε

- Η σιδηροδρομική γραμμή Πειραιώς - Αθηνών ξηλώθηκε σχεδόν στο σύνολό της

Η κατεστραμμένη γέφυρα του Ιλισού όπως απεικονίσθηκε ευθύς αμέσως την καταστροφή (1896)

- Από την βροχή διακόπηκε η παροχή φωταερίου στην πόλη με αποτέλεσμα να επικρατεί πλήρως σκοτάδι 

- Κατέπεσε η καμινάδα του νηματουργείου Μανούσου και Τσαούση

- Ατμάκατος του Λιμεναρχείου συνέλεγε εκ της ακτής του Νέου Φαλήρου, επιπλέοντα πτώματα.

Από πλημμύρα που σημειώθηκε στις 1 Νοεμβρίου 1972 στη συνοικία της Παλαιάς Κοκκινιάς που δείχνει πως τίποτα δεν άλλαξε στο διάβα των χρόνων που μεσολάβησαν.

4 Δεκεμβρίου 1995. Και πάλι ο Πειραιάς "βυθισμένος"



5 σχόλια:

Lucretia είπε...

Ελπίζω να μη χρειαστεί να ζήσουμε μία τέτοια καταστροφή.Πλέον με την απούσία του κράτους κάθε φορά που βρέχει τρέμω στο ποιες γειτονιές θα πλημυρίσουν πάλι.

Stefanos Milesis είπε...

το ανέβασα κι εγώ γιατί αν και απέχουμε έναν αιώνα από τότε τα πάντα είναι τόσο ίδια και απαράλλαχτα λες και δεν άλλαξε τίποτα.

Αστρο - Συμμορίτες είπε...

Καλησπέρα και καλώς σας βρήκαμε!

δάσκαλος είπε...

Εκείνη τη νύχτα του κατακλυσμού η οικογένεια του παππού μου (Νικος και Βαγγελιώ Μυτιληναίου) που κατά πάσα πιθανότητα μένανε σε παράπηγμα στα Καμίνια έχασαν (σε μια νύχτα) τα εξη από τα εφτά παιδιά τους, ηλικίας από 10 έως 22 χρονών, σώθηκαν δε χάρη στην ψυχραιμία του μεγάλου γιου τους Μάρκου ο οποίος έσωσε και τους γονείς του τραβώντας τους από τα μαλλιά μέσα από τα νερά. Ύστερα από αυτό το σκληρό περιστατικό μετακόμισαν στην περιοχή της Πειραϊκής, κοντά στην Παναγίτσα ,έκαναν, παρά το προχωρημένο της ηλικίας τους, άλλα έξη παιδιά (σαν τον Ιώβ). Ο παππούς πέθανε σε ηλικία 75 χρονών περίπου και η γιαγιά σε βαθειά γεράματα, 105 ετών, το 1963, έχοντας κατάμαυρα μαλλιά και βλέποντας να περνάει την κλωστή από τη βελόνα . Είναι η γνωστή κυρα-Βαγγελιώ , γνωστή και η γιατρίνα (πρακτική) εκείνης της εποχής.

Unknown είπε...

να εχετε την ευχη τους

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"