Πλατεία Καραΐσκάκη Πειραιά

Η Πλατεία Καραϊσκάκη το 1896


Γράφει ο Στέφανος Μίλεσης

Αναφέρεται από τον Διονύση Χαριτόπουλο στο βιβλίο του "Εκ Πειραιώς", ότι η  πρώτη της  ονομασία της ήταν Πλατεία Νικηφοράκη από έναν αγωνιστή του '21. Προσωπικά δεν γνωρίζω να υπάρχει επίσημη καταγραφή της πλατείας με αυτή την ονομασία. Πάντως ο Νικηφοράκης δεν ήταν αγωνιστής του '21, αλλά προεπαναστατικός  ήρωας, τριάντα χρόνια πριν ακόμα την επανάσταση. Πρόκειται για τον καπετάνιο Ευστράτιο Νικηφοράκη ο οποίος ανήκε στην δύναμη του Λάμπρου Κατσώνη και στις 17 Μαΐου του 1790 περικυκλωμένος από τους Οθωμανούς (έτσι ονόμαζαν τότε κάθε Αφρικανό σύμμαχο των Οθωμανών, στην συγκεκριμένη περίπτωση Αλγερινών), προτίμησε να ρίξει το πλοίο του στα βράχια της Άνδρου, παρά να πέσει στα χέρια τους. 
Ο Νικηφοράκης δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός σαν ήρωας και αγνοώ την σχέση του με τον Πειραιά, ώστε να δώσουν στην πρώτη πλατεία της πόλεως, το όνομά του.  

Η μετεγκατάσταση του Όθωνα στη νέα πρωτεύουσα του Κράτους, την Αθήνα, γίνεται αφορμή ώστε ο βασιλιάς να επιβιβαστεί από το Ναύπλιο στο πλοίο "Μαδαγασκάρη" με τα 46 κανόνια και να αποβιβαστεί γεμάτος τιμές και δόξα στην συγκεκριμένη πλατεία, στις 28 Αυγούστου του 1834, η οποία αργότερα (1851) και ένεκα αυτού του περιστατικού, θα λάβει το όνομα "Πλατεία Όθωνος". Μάλιστα η άφιξή του Όθωνα στην πλατεία συνοδεύτηκε και με το περιστατικό (παρεξήγηση θα λέγαμε καλύτερα) του "κομίζει ο Βασιλεύς Γλαύκας εις Αθήνας" (το οποίο μπορείτε να διαβάσετε σε παλαιότερη ανάρτηση). Η μαρμάρινη προτομή του, που κοσμούσε την πλατεία, με την έξοδό του από την χώρα, εξήλθε και αυτή, όχι προς το εξωτερικό ακολουθώντας τον Βασιλέα, αλλά προς την θάλασσα, που την πέταξαν εξοργισμένοι διαδηλωτές που πανηγύριζαν μάλλον όχι κόσμια, την απομάκρυνση του Όθωνα από την Ελλάδα. Το δε πλοίο "Μαδαγασκάρη" αφού δεν είχε Βασιλιά να μεταφέρει, έφυγε προς καταπολέμηση δουλεμπορίου στην Αφρική!!! Ο Όθωνας το 1862 (στις 23 Οκτωβρίου) έφυγε από το ίδιο σημείο στο οποίο είχε αφιχθεί αλλά με το πλοίο "Σκύλλα" χωρίς να παραιτηθεί ποτέ από τον θρόνο, γεγονός που καθιστούσε τον Γεώργιο Α΄ παρατύπως βασιλέα, χωρίς αυτό να αναφέρεται στα ιστορικά βιβλία, λες και ήταν κάποια ασήμαντη λεπτομέρεια.

Και αφού ο εν γη θεός (ο Βασιλεύς) έφυγε, δεν ήταν δυνατόν να ξαναδώσουν όνομα θνητού στην πλατεία, θα ήταν κάτι σαν υποβιβασμός. Για αυτό και την ονόμασαν "Πλατεία Απόλλωνος" αν και για μικρό χρονικό διάστημα ονομάστηκε και ως "Πλατεία Ελευθερίας" (1862) πιστεύοντας κάποιοι ότι η απομάκρυνση του Βασιλιά, θα έφερνε και την ανεξαρτησία. Και ο Απόλλωνας όμως δεν έμεινε για πολύ, καθώς η προτομή του αφού κόσμησε για μεγάλο χρονικό διάστημα την είσοδο του Δημαρχείου (Παλιό ρολόι), επανατοποθετήθηκε σε περιοχή που φέρει το ίδιο όνομα, συγκεκριμένα στην Πλατεία Απόλλωνα στα Καμίνια. 

Φτάσαμε λοιπόν στην τελευταία ονομασία ως "Πλατεία Καραϊσκάκη". Ωστόσο το άγαλμα που τοποθετήθηκε εκεί ουδεμία σχέση είχε με τον Καραϊσκάκη! Θα ταίριαζε ίσως ως αφιέρωση σε ποιητή, στον Λόρδο Βύρωνα ή σε λογοτέχνη, αλλά όχι σίγουρα σε έναν επαναστάτη του 1821 που σφάζει τους κατακτητές Τούρκους. Αυτή η κατασκευή λοιπόν φτάνει να υπάρχει σχεδόν μέχρι τις μέρες μας και μόνο το 1966 αποφασίστηκε να κατασκευαστεί άλλο, στερώντας έτσι το γέλιο από τους κουρασμένους ταξιδιώτες του λιμανιού. 
Ο Ανδριάντας του Καραϊσκάκη που ο αγωνιστής του ΄21 φαίνεται σε θέση ποίησης (Λόρδου Βύρωνα) να απαγγέλλει ποιήματα, σε τίποτα δεν θύμιζε τον επαναστάτη Γεώργιο Καραϊσκάκη, προκαλώντας έτσι αμηχανία και αντιδράσεις στους Πειραιώτες εκείνης της εποχής
Ο αρχικός "Καραϊσκάκης" με το δεξί χέρι και το αριστερό πόδι μπροστά, με την "ποιητική" διάθεση του Άγγλου Βύρωνα (φωτογραφία κάτω)
Δεξί χέρι και αριστερό πόδι μπροστά έχει και ο Λόρδος Βύρωνας στο Μεσολόγγι

Σε μια εξήγηση που δίνεται σε άρθρο της εφημερίδας ΕΜΠΡΟΣ του 1908 είναι ότι ο καλλιτέχνης φιλοτέχνησε έναν νεαρό αγωνιστή. Ο γλύπτης όμως πέθανε και η οικογένεια του στην συνέχεια με γνωριμίες που είχε στον Δήμο πέτυχε να πουλήσει το ανώνυμο γλυπτό, στο οποίο μπήκε επιγραφή ότι είναι ο Γ. Καραϊσκάκης. Δηλαδή δεν ήταν στην πρόθεση του γλύπτη όταν βρίσκονταν εν ζωή να αποτελέσει το μνημείο αυτό αναπαράσταση του Καραϊσκάκη.  

Εν τω μεταξύ και πριν γίνουν όλα αυτά το 1922 η πλατεία να πούμε, ότι σχεδόν είχε πάψει να υπάρχει ως πλατεία, αφού με την καταστροφή την λεγόμενη Μικρασιατική (ενώ ήταν καθαρά Ελληνική),  όλοι οι ελεύθεροι χώροι στον Πειραιά, μεταξύ αυτών και η Πλατεία Καραϊσκάκη είχαν καταληφθεί από παράγκες και πρόχειρες ιδιοκατασκευές  Με την διαφορά όμως ότι ενώ σταδιακά όλοι οι δημόσιοι χώροι απελευθερώνονταν, ο χώρος της συγκεκριμένης πλατείας, παρέμενε σταθερά κατειλημμένος  λόγω του ότι τα παραγκόσπιτα είχαν μετατραπεί σε παραγκομάγαζα (το παρεμπόριο ήκμαζε από τότε) και η επέκτασή τους στον έναντι της παραλίας δρόμο, είχε δημιουργήσει και συνέχεια άλλη μια αγορά δίπλα στην αρχική. Μέχρι που το 1929 (στις 4 Ιανουαρίουμια φωτιά έκαψε τα πάντα και πλατεία ξανάγινε πλατεία, ενώ η αγορά μετατράπηκε σε Δημοτική Αγορά. Για την φωτιά αυτή υπήρξαν υπόνοιες περί εμπρησμού. Λανθασμένα η φωτιά αυτή, αναφέρεται ως πυρκαγιά του '38 από ερευνητές και την αποδίδουν μάλιστα και σε έργο του Μεταξά για να διώξει τα παραπήγματα. Βέβαια υπήρξε μια πυρκαϊά και το 1938 στην ίδια πλατεία, στην οποία όμως δεν υπήρχαν προσφυγικά παραπήγματα, αλλά μόνο υπόστεγα του Δήμου. Στην πυρκαγιά του 1929 είναι που έπαθε καταστροφή όλη η Πλατεία και ο ανδριάντας του Καραϊσκάκη. Από τις 7 Ιανουαρίου του 1929 οι καταστηματάρχες του Πειραιά είναι που συγκέντρωσαν υπογραφές προς τον Δήμο ώστε να μην επιτρέψει να αναπτυχθούν τα καταστήματα- παραπήγματα στην Πλατεία. Ο Μεταξάς είναι αυτός που απαγόρευσε την ανάπτυξη των παραπηγμάτων στην Πλατεία δια νόμου και όχι δια εμπρησμού όμως όπως προανέφερα. 

Επιστολικό Δελτάριο (Cart Postale) του 1912. Αριστερά βλέπουμε την Πλατεία Καραϊσκάκη

Το σημερινό άγαλμα του Καραϊσκάκη είναι αντάξιο του ήρωα. Είναι έργο της Λουκίας Γεωργαντή (η μαντάμ Τισό της Ελληνικής Γλυπτικής) Δεν γνωρίζω αν αληθεύει το γεγονός ότι αν το άλογο ενός μνημείου, όταν πατά τα δύο μπροστινά του πόδια στην γη, τότε ο αναβάτης έχει πεθάνει φυσιολογικά, εάν πατά μόνο το ένα, ο αναβάτης έχει τραυματιστεί και αργότερα έχει υποκύψει στα τραύματά του και εάν τέλος, τα δύο μπροστινά του πόδια είναι στον αέρα, ο αναβάτης έχει σκοτωθεί στην μάχη, πάντως στο συγκεκριμένο άγαλμα (με τα δύο πόδια στον αέρα) ο παρατηρητής εκλαμβάνει ότι ο Καραϊσκάκης πέθανε στην μάχη, γεγονός που δεν είναι τελείως αληθινό, καθότι ο Καραϊσκάκης τραυματίστηκε και αργότερα υπέκυψε στα τραύματά του. Μάλιστα στον χρόνο που μεσολάβησε, μεταφέρθηκε από το Νέο Φάληρο στο Κερατσίνι που ήταν το στρατόπεδο του και υπέγραψε και την διαθήκη του. 
(Διαβάστε για το στρατόπεδο του Καραϊσκάκη-με πλούσιο φωτογραφικό υλικό- στο Κερατσίνι και τις τελευταίες του στιγμές εδώ)

Πλατεία Καραϊσκάκη την δεκαετία του '70
Πλατεία Καραϊσκάκη
Το μνημείο του Καραϊσκάκη σήμερα

Ο Καραϊσκάκης πεθαίνοντας είπε "να είστε μονοιασμένοι και να βαστήξετε την πατρίδα" αλλά οι νεοέλληνες ούτε μόνοιασαν ποτέ, ούτε πατρίδα βάστηξαν και ας του έχουν στήσει τόσους ανδριάντες και μνημεία και ας του καταθέτουν στεφάνια κι ας βγάζουν λόγους ατελείωτους περί πατρίδος στας Εθνικάς Εορτάς.
Η δε ομόνοια φαίνεται κάθε Κυριακή στο έτερο μνημείο του, έξω από το γήπεδο Καραϊσκάκη στο Φάληρο, που οι Πειραιώτες δείχνουν με κάθε τρόπο την αγάπη τους προς τους συνέλληνες βαστώντας όχι πατρίδα αλλά ομάδα (αυτό φυσικά γίνεται και από τους άλλους).   

  (*) Η αναφορά γίνεται από τον Διονύσιο Χαριτόπουλο, στο βιβλίο του "Εκ Πειραιώς"

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"