Τζάνειο Νοσοκομείο Πειραιώς (Πορεία στον χρόνο)


Η κατασκευή του άρχισε το 1866 και ολοκληρώθηκε το 1873, χρονολογία κατά την οποία το Τζάνειο Νοσοκομείο ξεκίνησε την λειτουργία του


του Στέφανου Μίλεση

Στην εκπνοή του καλοκαιριού του 1864, ο συμβολαιογράφος Γεώργιος Ηρακλείδης βρισκόταν στο γραφείο που διατηρούσε σε μισθωμένο χώρο, εντός της οικίας του Πολυχρόνη Κορωναίου, στην οδό Τσαμαδού. Άκουσε την εξώπορτα του γραφείου του που κάποιος χτυπούσε δυνατά και ανυπόμονα. Το παράξενο της απρόσκλητης αυτής επίσκεψης είχε να κάνει με το γεγονός ότι λόγω ημέρας -ήταν Κυριακή- δεν υπήρχε κανονισμένη καμία επαγγελματική συνάντηση.

Στην πόρτα του συμβολαιογραφείου εμφανίστηκε ένας άνδρας που ο συμβολαιογράφος γνώριζε ελάχιστα, χρηματιστής στο επάγγελμα, που λεγόταν Γεώργιος Στέλιος. Σχεδόν λαχανιασμένος από το τρέξιμο ο χρηματιστής, μετέφερε μήνυμα ενός πλουσίου εμπόρου και κτηματία με καταγωγή από τα Κύθηρα, γνωστού όμως και στον Πειραιά όπου διέμενε, του Νικήτα Τζανή.


Ο Τζανής διεμήνυε στον συμβολαιογράφο μέσω του αγγελιαφόρου του, να μεταβεί το δυνατόν συντομότερα στο σπίτι του γιατί είχε να του ανακοινώσει κάτι σημαντικό αλλά και συνάμα ιδιαίτερο. Πραγματικά, μπροστά ο χρηματιστής και πίσω ο συμβολαιογράφους κίνησαν πεζή να μεταβούν στο σπίτι του Τζανή, όπου βρισκόταν στην Ακτή Ποσειδώνος κοντά στην δημοτική αγορά.

Εκεί τον βρήκαν ξαπλωμένο στο κρεβάτι, ασθενή και καταβεβλημένο. Σε ερώτηση του συμβολαιογράφου για την αιτία της ξαφνικής ειδοποίησης ο Τζανής αποκρίθηκε ότι επιθυμούσε να συντάξει την διαθήκη του άμεσα, καθώς από τις τελευταίες τρεις ημέρες ήταν άρρωστος έχοντας χάσει μάλιστα την κίνηση του δεξιού του χεριού και δεν αισθανόταν τον εαυτό του γενικά σε καλή κατάσταση. Ο συμβολαιογράφος τότε διευκρίνισε ότι για τη σύνταξη της διαθήκης καθώς αδυνατούσε ο Τζανής να υπογράψει λόγω της παραλυσίας του χεριού του, όφειλε να βρεθούν τέσσερις μάρτυρες. Πραγματικά δεν πέρασε πολύ ώρα όταν στο δωμάτιο του Τζανή βρέθηκαν να παρίστανται οι τέσσερις μάρτυρες που δεν ήταν τυχαίοι, αλλά σημαντικά πρόσωπα της πειραϊκής κοινωνίας. Επρόκειτο για τους Παύλο Καλλιγά (Δικηγόρο Αθηνών κάτοικο ενορίας Αγίου Γεωργίου Καρύτση), Νικόλαο Μελετόπουλο (έμπορο, κάτοικο Πειραιώς στην ενορία του Αγίου Σπυρίδωνα) καθώς και τους Αθανάσιο Ζωγράφο και Βασίλειο Δασκαλόπουλο που ασκούσαν το επάγγελμα του εμπόρου και ήταν επίσης κάτοικοι Πειραιά. Αφού ο Τζανής ζήτησε να κλείσουν οι πόρτες του δωματίου του και να μείνουν εντός αυτού μόνο ο συμβολαιογράφος και οι τέσσερις μάρτυρες άρχισε να υπαγορεύει την διαθήκη του. Αφού μερίμνησε πρώτα για την αποκατάσταση της γυναίκας του Ελένης Ζαννή (εκ Σμύρνης), προχώρησε με την αποκατάσταση της αδελφής του, των ανιψιών του και άλλων συγγενών που διέμεναν στον Πειραιά και στα Κύθηρα. Προς το τέλος της διαθήκης μερίμνησε για το Δημοτικό Νοσοκομείο Πειραιά, που επί των ημερών του η ίδρυσή του απασχολούσε την δημοτική αρχή καθώς η πόλη δεν διέθετε μέχρι τότε νοσοκομείο.



Η προτομή του διαθέτη Νικήτα Τζανή στην είσοδο του Τζανείου Νοσοκομείου




Με αυτόν τον τρόπο λοιπόν ο Νικήτας Τζαννής (ή Ζαννής ή Τζάννε) έμπορος και κτηματίας, με καταγωγή από τα Κύθηρα, κάτοικος Πειραιώς, με την υπ΄ αριθμ. 840 διαθήκη του έθεσε τις βάσεις για την οικοδόμηση του πρώτου νοσοκομείου στον Πειραιά.  


Ο Τζανής άφησε 45 χιλιάδες δραχμές, ενώ φροντίζοντας ακόμα και τη μελλοντική συντήρησή του, άφησε έναντι της Πλατείας Απόλλωνος (σημερινή Πλατεία Καραϊσκάκη) αποθήκες με τον όρο όμως να μην αυξήσουν στους ήδη υπάρχοντες ενοικιαστές το μίσθωμα, σκεπτόμενος την προστασία τους. Με τα χρήματα του διαθέτη Νικήτα Τζανή (υπ΄ αριθμ. 840 διαθήκη) και του Δήμου Πειραιά δύο χρόνια αργότερα, το 1866, τέθηκε ο θεμέλιος λίθος του πρώτου νοσοκομείου της πόλης, που ολοκληρώθηκε και εγκαινιάστηκε το 1873. Το Δημοτικό Νοσοκομείο Πειραιώς έλαβε το όνομα του ευεργέτη και ονομάστηκε «Τζάνειο Δημοτικό Νοσοκομείο Πειραιώς» ενώ η οικοδόμηση πραγματοποιήθηκε επί δημαρχίας Δημητρίου Μουτζόπουλου.



Αξίζει να αναφερθεί πως οι δύο οικίες που ο Τζανής κληροδότησε στην σύζυγό του Ελένη, οι οποίες απέφεραν εισόδημα 10.000 δρχ. ετησίως, αποτέλεσαν τη βάση για την ίδρυση του Ορφανοτροφείου Αρρένων στον Πειραιά, που θα μείνει γνωστό ως "Τζάνειο Ορφανοτροφείο Αρρένων". 

Το Τζάνειο νοσοκομείο στάθηκε εκτός από αρωγός του πειραϊκού πληθυσμού και βασικός πυλώνας ανάπτυξης του πειραϊκού λιμανιού. Κι αυτό συνέβη διότι στον Πειραιά είχαν συγκεντρωθεί δεκάδες ξένες ατμοπλοϊκές εταιρείες όπως η Μεσαζερί, η Λόυδ αλλά και πλήθος πρακτορείων. Διαρκώς σε αυτό κατέφταναν ξένα πολεμικά και εμπορικά πλοία, τα πληρώματα των οποίων, κάθε φορά που έπρεπε να νοσηλευθούν, αδυνατούσαν αφού ο Πειραιάς δεν διέθετε νοσοκομείο. Ο αρχικός οργανισμός του νοσοκομείου στηρίζονταν σε νόμο του 1836 που αφορούσε τα ευαγή ιδρύματα. 



Ο κανονισμός αυτός προέβλεπε για την λειτουργία του νοσοκομείου, εποπτεία από επιτροπή, «Αδελφάτο» λεγόταν, μέλος της οποίας διετέλεσε αργότερα και ο μέγας ιατροφιλόσοφος Θεόδωρος Αφεντούλης το όνομα του οποίου φέρει σήμερα η κεντρική λεωφόρος που οδηγεί στο νοσοκομείο που αρχικά καλείτο λεωφόρος Νοσοκομείου. Ο Αφεντούλης υπήρξε Καθηγητής της Φαρμακολογίας και Παθολογικής Ανατομικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και μια σημαντική προσωπικότητα που διαδραμάτιζε ενεργό ρόλο στα πολιτιστικά δρώμενα του Πειραιά. Το πρώτο «Αδελφάτο» αποτελούταν από τον Θεόδωρο Ρετσίνα ως Πρόεδρο, που ήταν Δήμαρχος Πειραιά και μέλη τους Ν. Γιουρτή, Ι. Καλοσούκα, Ε. Ξανθό, Ι. Δημόκα και Γ. Ορλάνδο.



Δυστυχώς τα έσοδα από την δωρεά του Νικήτα Τζανή που αφορούσαν είσπραξη ενοικίων από ακίνητα στην Πλατεία Απόλλωνος διεκόπησαν για κάποια χρονική περίοδο, καθότι στις 27 Ιουνίου 1901 τα ακίνητα καταστράφηκαν ολοσχερώς από φωτιά, στερώντας το νοσοκομείο εσόδων, ευτυχώς για ένα μόνο έτος. Στην θέση των αποθηκών ανεγέρθηκε νέα οικοδομή που στις  13 Ιουλίου του 1902 άρχισε να διατίθεται προς πενταετή ενοικίαση.


Το Τζάνειο Νοσοκομείο το 1875 



Το Τζάνειο ως Φιλανθρωπικό ίδρυμα:

Το Τζάνειο ως δημοτικό νοσοκομείο αποτελούσε ένα σπουδαίο φιλανθρωπικό ίδρυμα τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του. Ο φιλανθρωπικός του χαρακτήρας ήταν αναγνωρισμένος από το σύνολο των Πειραιωτών, γεγονός που αποδεικνύεται από τις δωρεές και εράνους των κατοίκων που συγκεντρώνουν χρήματα δια εράνων με τη χρήση «δίσκων και κυτίων». Την αγάπη, φροντίδα και μέριμνα για τη σωστή λειτουργία δεν έδειχναν όμως μόνο ο απλός λαός αλλά και οι εύποροι Πειραιώτες που στάθηκαν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές ευεργέτες στο νοσοκομείο όπως οι Δημ. Κολυμβάς, Δημ. Σαλιπούλας, Κ. Ζέππος, Λ. Οικονομίδης, Ε. Δηλαβέρης, Μ. Πετούση, Γ. Πετρολέκας, Κ. Δηλαβέρης, Ζ. Παπανικολάου που ανακηρύχθηκαν μεγάλοι δωρητές.  Τα νοσοκομεία όπως και όλα τα κοινωφελή ιδρύματα την εποχή εκείνη θεωρούντο Φιλανθρωπικά και η λειτουργία τους σε καμία περίπτωση δεν έθετε ως προαπαιτούμενο την κερδοφορία! Όλες οι υπηρεσίες παρέχονταν δωρεάν, με δημοτικά έξοδα ενώ διασκευάζονται μόνο 6 κλίνες για ασθενείς «επί πληρωμή»! Κατά το 1898 εισήχθηκαν 742 ασθενείς. Υπολογίζεται δηλαδή ότι το νοσοκομείο διενεργούσε περίπου 50 εισαγωγές καθημερινά, σε ετήσια βάση. Το νοσοκομείο παρείχε την συνδρομή του και σε εξωτερικούς ασθενείς, ενώ χορηγούσε δωρεάν φάρμακα αξίας 5.000 δραχμών ετησίως σε απόρους Πειραιώτες! Ειδικά για αυτούς τις ημέρες Τρίτη, Πέμπτη και Σάββατο είχε ορισθεί να προσέρχονται για δωρεάν εξέταση οφθαλμών! 



Ο Δήμαρχος Πειραιώς Μανούσκος σε επίσκεψη στο Τζάνειο Νοσοκομείο το 1939


1939 - Ένα από τα ασθενοφόρα ιδιοκτησίας Δήμου Πειραιώς


Υπό την προστασία της Βασίλισσας ή του Δημάρχου;


Το Νοσοκομείο από την έναρξη λειτουργίας του βρίσκονταν υπό την προστασία της Βασίλισσας Όλγας η οποία όμως είχε παρεμβατικό χαρακτήρα στην λειτουργία του νοσοκομείου. Χαρακτηριστικό είναι το επεισόδιο που σημειώθηκε τον Αύγουστο του 1904, όταν ο Διευθυντής του νοσοκομείου Ν. Ξανθός παραιτήθηκε. Για τον διορισμό νέου Διευθυντή το Αδελφάτο, ανέμενε την επιστροφή της Βασίλισσας Όλγας από την Ρωσία καθώς είχε εκφράσει την επιθυμία «όπως ληφθεί και η υψηλή συγκατάθεσή της δι΄ οιονδήποτε διορισμόν του φιλανθρωπικού τούτου ιδρύματος». Η υψηλή βασιλική προστασία, διαρκώς έφερνε προστριβές στον Δήμο Πειραιώς, καθότι ως χρηματοδότης του νοσοκομείου επιθυμούσε να έχει τον αποκλειστικό λόγο στην Διοίκηση του. Τελικώς κατά τον Μάρτιο του 1901 ανακοινώνεται η τροποποίηση του κανονισμού και συνεπώς η άσκηση εποπτείας εκ μέρους της Βασιλίσσης. Όμως ο νέος αυτός κανονισμός ουδέποτε δημοσιεύεται. Έκτοτε για κάθε πρόσληψη ιατρού, διορισμό Διευθυντού  ή ρύθμιση άλλου θέματος του νοσοκομείου, θα υπάρχει σχεδόν πάντα διαφωνία μεταξύ Δημάρχου και Βασίλισσας. Τελικώς στις 31 Μαΐου του 1905 ο υπασπιστής της Βασίλισσας Μεσαλάς με επιστολή προς το «Αδελφάτο» αίρει την Υψηλή της προστασία λόγω κωλυσιεργίας! Η παραίτηση της εποπτείας εκ μέρους της Βασίλισσας Όλγας είχε περισσότερο να κάνει με την διάθεση δικών της κεφαλαίων με τα οποία είχε προχωρήσει στην ίδρυση του Ρώσικου Νοσοκομείου λίγα μέτρα μακριά από το Τζάνειο.



Απαίτηση δια τροποποίηση του νόμου του 1836 περί ευαγών ιδρυμάτων ώστε να προβλέπει και την υψηλή βασιλική προστασία (δημοσίευμα του 1900)


  
Το Τζάνειο ξεκίνησε να λειτουργεί με 54 κλίνες που με τα χρόνια και τις προσθήκες νέων τμημάτων αυξάνονταν. 

Το 1934 (30 Δεκεμβρίου) εγκαινιάσθηκε η νέα χειρουργική πτέρυγα παρουσία του Πρωθυπουργού Τσαλδάρη και του Δημάρχου Πειραιώς κ. Στρατήγη, που αποτέλεσε επίτευγμα μιας άλλης μεγάλης δωρεάς, αυτής του Δημητρίου Σαλιπούλα και σε αυτήν στεγάστηκε το χειρουργικό τμήμα του νοσοκομείου.  



Η νέα Χειρουργική Πτέρυγα του Ζαννείου που εγκαινιάσθηκε στις 30 Δεκεμβρίου του 1934


Το 1942 την περίοδο της Γερμανικής κατοχής, το Τζάνειο όπως και όλα τα νοσοκομεία που ανήκαν μέχρι τότε σε Δήμους, έγιναν ανεξάρτητοι οργανισμοί, εποπτευόμενοι από μια κεντρική αρχή. Αυτό φυσικά δεν έγινε για το δημόσιο συμφέρον, αλλά εφαρμόστηκε σε όλες τις κατακτημένες από τους Γερμανούς χώρες, με αποκλειστικό γνώμονα τον έλεγχο των νοσοκομείων. Η τακτική αυτή θα εφαρμοσθεί ξανά αργότερα μεταπολεμικά, με πρόσχημα τον έλεγχο δαπανών και την κερδοφορία.

Το 1954 ο Δήμος Πειραιώς αντιμετωπίζοντας οικονομικό πρόβλημα πρότεινε τη μείωση των κλινών. 

Το 1971 το παλαιό πανέμορφο κτήριο με τη μεγάλη ιστορία κατεδαφίστηκε και στην θέση του ανεγέρθηκε το νέο εξαώροφο κτήριο που υπάρχει μέχρι και σήμερα.



Το Τζάνειο Νοσοκομείο σε μια μοναδική απεικόνιση του 1957 από την ταινία "Λατέρνα, φτώχεια και γαρύφαλλο" με τους Μίμη Φωτόπουλο και Βασίλη Αυλωνίτη. Δεξιά των δύο πρωταγωνιστών κόσμος που αναμένει την είσοδο στο νοσοκομείο.



Το 1986 μέρος παιδιατρικού τμήματος μεταφέρθηκε στο Κέντρο Μητέρας Παιδιού, σε παράρτημα του νοσοκομείου που λειτουργούσε στην Γρηγορίου Λαμπράκη 83.

Το 1999 (15 Μαΐου) η παλαιά ΣΑΛΙΠΟΥΛΕΙΟΣ ΠΤΕΡΥΓΑ του νοσοκομείου κατεδαφίστηκε επίσης και την θέση της κατέλαβε νέα πενταώροφη. 


Θεόδωρος Αφεντούλης:



Την οργανωτική του δομή στα πρώτα του βήματα το Τζάνειο νοσοκομείο την οφείλει στον μεγάλο Πειραιώτη Θεόδωρο Αφεντούλη (Καθηγητή Παθολογικής ανατομικής και φαρμακολογίας) ο οποίος έγινε γνωστός περισσότερο ως ιατροφιλόσοφος. Η προτομή του Αφεντούλη βρίσκεται σήμερα έμπροσθεν του νοσοκομείου και το όνομά του έχει λάβει και η κεντρική οδός που οδηγεί σε αυτό, οδός Αφεντούλη (πρώην οδός Νοσοκομείου). Στην βάση της αναγράφει "1824 - 1893. ΤΩ ΙΑΤΡΟΦΙΛΟΣΟΦΩ ΘΕΟΔΟΡΩ ΑΦΕΝΤΟΥΛΗ Ο ΔΗΜΟΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ/ ΕΠΙ ΔΗΜΑΡΧΙΑΣ ΜΙΧ. ΜΑΝΟΥΣΚΟΥ" 


Λεωφόρος Αφεντούλη. Στο βάθος διακρίνεται η παλαιά είσοδος του Τζανείου Νοσοκομείου με το αέτωμα και τις χαρακτηριστικές κολώνες

Ο εκ Ζαγοράς Πηλίου καταγώμενος Θεόδωρος Αφεντούλης (γεν. 1824), κατά την διάρκεια της λαμπρής σταδιοδρομίας του συνέδεσε το όνομά του με τα πρώτα βήματα του Ζαννείου Νοσοκομείου (Εποχή Αδελφάτου). Αρχή του Αφεντούλη απετέλεσε το "Ουδείς Έλλην ιατρός αφιλοσόφητος".

Συνέδεσε το όνομά του με την πόλη του Πειραιώς για δύο λόγους. Ο μεν πρώτος ότι προσέφερε τις υπηρεσίες του αμισθί στους αναξιοπαθούντας και στους απόρους του Πειραιά αλλά και όσους δήλωναν αδυναμία πληρωμής. Ο δεύτερος λόγος ότι συμμετείχε σε όλα τα δρώμενα της πόλης του Πειραιώς, συγγράφοντας μάλιστα πανηγυρικούς λόγους που διάβαζε ο ίδιος κατά την διάρκεια επετείων και εορτών, ενώ ξεκινούσε τους περισσότερους λόγους του με την φράση "Άνδρες Πειραιείς".

Όσο για το επιστημονικό του και συγγραφικό του έργο ήταν τεράστιο και η απλή αναφορά του μόνο θα αποτελούσε ξεχωριστό αφιέρωμα...

Ο αγνός αυτός επιστήμονας, πατριώτης και φιλόσοφος, πέθανε στον Πειραιά το 1893.

Κάρολος Ράϊγχολ. Ο ξεχασμένος πρώτος Χειρούργος του Ζαννείου:

Εκτός από τον Θεόδωρο Αφεντούλη, από το νοσοκομείο αυτό είχε την τύχη να διέλθει και άλλον ένας δεινός χειρούργος, ο Γερμανός Φιλέλληνας και Έλλην πολίτης στην συνέχεια, Κάρολος Ράϊγχολ. Ο Ραϊγχολ ήταν και ο μοναδικός συγγραφέας που έγραψε στα Ελληνικά την γραμματική της Αλβανικής γλώσσας! Ο Κάρολος ήταν χειρούργος του Βασιλικού Ναυτικού με παράλληλη δράση και στο Ζάννειο Νοσοκομείο και όταν πέθανε κληροδότησε την βιβλιοθήκη του στο Νοσοκομείο. Παρόλο που ο Ράϊγχολ υπηρέτησε το Ζάννειο για πολλά έτη, ατυχώς λησμονήθηκε πολύ γρήγορα, ακόμα και όταν σε παλαιότερη εποχή γίνονταν η παραλαβή του νέου χειρουργικού Τμήματος και ενώ ονομάζονταν διάφορες αίθουσες αυτού με ονόματα άλλων, δεν έτυχε αυτός που ήταν ο Πρώτος χειρούργος του Νοσοκομείου, να λάβει μια αίθουσα το όνομά του! Ο μόνος που όρθωσε κάποτε την φωνή του, για την παράλειψη αυτή, ήταν ο Καθηγητής Χειρουργικής Παύλος Ιωάννου, που με ανακοινώσεις στον ημερήσιο τύπο, ανέφερε πως η πεποίθηση των κατοίκων του Πειραιά αλλά και των ξένων πληρωμάτων, ήταν θετική λόγω του Καρόλου Ράϊγχολ.


Παραλειπόμενα:


1903 - Οφθαλμίατρος Ζαννείου και στο Ρωσσικού Νοσοκομείου Πειραιώς


1904 - Ξενοδοχείο ΚΟΝΤΙΝΕΝΤΑΛ - Ένα νεόδμητο Μέγαρο του Ζαννείου Νοσοκομείου



(Επί της Λεωφόρου Αφεντούλη μπορείτε να διαβάσετε για την ιστορία του Δεύτερου Γυμνασίου Πειραιώς)


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"