Ραδιοφωνικός Σταθμός Πειραιώς (1935)


Ο παλιός Σηματογραφικός Σταθμός δίπλα στον οποίο υψώθηκε μια γιγαντιαία μεταλλική κεραία ισχύος 250 βόλτ, καθώς το μέχρι τότε παλιό σύστημα του "οπτικού τηλέγραφου" αντικαταστάθηκε από Κεντρικό Σταθμό Ασυρμάτου Τηλεφώνου. 


Του Στέφανου Μίλεση

Σε μια μικρή πάροδο που σήμερα φέρει την ονομασία οδό Κρυστάλλη, στις παρυφές της Υδραϊκής συνοικίας, κοντά στην Πλατεία Σερφιώτη, βρίσκεται ένα μικρό κτήριο, που αν και μεταγενέστερο από την εξέλιξη της ιστορίας, στέκεται σε ένα σημείο που άφησε πολλαπλώς το στίγμα του στην πόλη του Πειραιά. Ένα στίγμα στην κυριολεξία οπτικό και μετέπειτα ηλεκτρομαγνητικό!

Πρόκειται για ένα κτήριο που άλλαξε πολλές χρήσεις, όλες όμως σχεδόν παραπλήσιες. Αρχικώς ήταν: 

  • Σηματογραφικός Σταθμός (Σηματωρείο), που με οπτικά σήματα ρύθμιζε την είσοδο, έξοδο των πλοίων στο λιμάνι του Πειραιά. Ένα ξύλινο κατάρτι σχήματος "Τ" σήμανε με την ανάρτηση σημαίας εξ αριστερών την έξοδο πλοίων και εκ δεξιών την είσοδο. Με αυτόν τον τρόπο πληροφορούσε τους πλοιάρχους των σκαφών για πιθανή ταυτόχρονη είσοδο, έξοδο σκαφών από το στενό άνοιγμα του λιμένα. Η εντύπωση από μακριά ήταν η θέαση ενός Σταυρού, που προφανώς έδωσε και το όνομα στην γύρω περιοχή.
  • Εν συνεχεία Ραδιοτηλεφωνικός Σταθμός που με την τεράστια μεταλλική του κεραία ύψους 32 μέτρων, ενίσχυσε την ήδη υπάρχουσα ονομασία.
  • Τέλος από εκεί λειτούργησε και εξέπεμψε ο Προσωρινός Ραδιοφωνικός Σταθμός Πειραιώς που είχε κρατική υπόσταση.

Κοινό σημείο όλων ήταν ότι το συγκεκριμένο σημείο, βρίσκονταν πάνω σε ένα ύψωμα (δύσκολο να το διακρίνει σήμερα από την υψηλή και πυκνή δόμηση) που ατένιζε τότε ελεύθερα όλη την θάλασσα. Όταν λοιπόν στο σημείο εκείνο κατασκευάστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα, το πρώτο μικρό κτήριο για τις ανάγκες Σηματογραφικού Σταθμού, κανένας οικισμός δεν στέκονταν εμπόδιο προς την θάλασσα, καθώς και η συνοικία της Νέας Καλλίπολης, δεν είχε ακόμα δημιουργηθεί. 



Το κτήριο που στέκει σήμερα στην θέση του παλαιού Σηματογραφικού Σταθμού Πειραιώς

Ο Σηματογραφικός Σταθμός Πειραιώς (Σηματωρείον):

Ο Σηματογράφος (κατά λέξη Σηματοφορέας -Semaphore-) χρησίμευε για την μεταβίβαση σημάτων με ένα σύστημα που καθιέρωσαν αρχικά οι Γάλλοι, ώστε να μεταδίδουν οπτικά σήματα σε αποστάσεις από 8 έως 16 χιλιομέτρων. Το 1816 το σύστημα αυτό έγινε ευρέως γνωστό σε όλα τα ναυτικά Κράτη καθώς υιοθετήθηκε από το Βρεταννικό Ναυαρχείο. 


Με τηλεσκόπιο οι Σηματωροί του Σηματογραφικού Σταθμού Πειραιώς διάβαζαν τις σημαίες των πλοίων που βρίσκονταν έξω από τον Πειραϊκό Προλιμένα. Δεξιά οι κύριοι με τα κοστούμια είναι ηλεκτρομηχανικοί του Υπουργείου Συγκοινωνίας που επισκέπτονται τον Σταθμό προκειμένου να εποπτεύσουν την τοποθέτηση των νέων μηχανημάτων και παρατηρούν την λειτουργία με των Σηματωρών με το παλαιό σύστημα



Ο Σηματογραφικός σταθμός ανήκε στο Υπουργείο Ναυτικών και είχε περιορισμένη δυνατότητα καθώς μπορούσε να επικοινωνήσει μέσω οπτικών σημάτων με τα πλοία που εισέρχονταν στο λιμάνι του Πειραιά.

Σπάνια τα σήματα του Σηματογραφικού σταθμού ενδιέφεραν κάποιον εκτός ναυτιλίας, όπως το Νοέμβριο του 1917 όταν στον Γαλλικό αποκλεισμό του Πειραιώς, ο Σηματογράφος σκόρπισε χαμόγελα στην πόλη του Πειραιά, αναγγέλλοντας την παραβίαση του αποκλεισμού από το φορτηγό πλοίο "ΦΡΙΞΟΣ", που φορτωμένο σιτάρι από την Αμερική, εισήλθε στο λιμάνι με σκοπό την τροφοδοσία της πόλης.


Περίοδος Γαλλικού αποκλεισμού του Πειραιά (1917) όταν ο σηματογράφος αναγγέλλει....

Ραδιοτηλεφωνικός Σταθμός Πειραιώς:
     
Την δεκαετία του '20 εισάγεται η ασύρματη επικοινωνία, τόσο στο Πολεμικό Ναυτικό όσο και στα Υπουργεία Ναυτικών και Συγκοινωνίας. Γίνεται αίτημα λοιπόν η δημιουργία ειδικών υπηρεσιών με εξειδικευμένο προσωπικό. Το μεν Πολεμικό Ναυτικό δημιουργεί το 1923 την Δ.Ρ.Υ.Ν. ενώ το Υπουργείο Συγκοινωνιών δύο χρόνια αργότερα την Διεύθυνση Ασυρμάτου. Αυτή η Διεύθυνση Ασυρμάτου εισάγει το μικρό οίκημα του Σηματογραφικού Σταθμού στην εποχή των ασύρματων επικοινωνιών. Μια τεράστια μεταλλική κεραία υψώνεται δίπλα στο πρώην Σηματωρείο. Κεραία ύψους 35 μέτρων που μοιάζει με σταυρό έχει αντικαταστήσει την παλαιότερη και πιο κοντή ξύλινη που χρησίμευε στην ανάρτηση των σημαιών των Σηματωρών και που ονοματίζει την συγκεκριμένη περιοχή με την θέση "Σταυρός", πολλά χρόνια πριν το ίδιο όνομα (Σταυρός) χαρακτηρίσει μια άλλη περιοχή στην Πειραϊκή, από τον τσιμεντένιο Σταυρό του Αφανούς Ναύτη στον όρμο της Αφροδίτης (Μπαϊκούτση). 

Το παλιό Σηματογραφείο περνά σταδιακά από την εποπτεία της Διεύθυνσης Ασυρμάτου, στο Τ.Τ.Τ. -Ταχυδρομείο, Τηλεγραφείο, Τηλεφωνείο- διάδοχος του οποίου σήμερα είναι τα γνωστά ΕΛ.ΤΑ.

Το 1933-34 ιδρύεται στην ίδιο αυτό μικρό οίκημα, ο Ραδιοτηλεφωνικός Σταθμός Πειραιώς. Αιτία τότε της ιδρύσεώς του ήταν τα πολλά ναυάγια πλοίων που είχαν σημειωθεί στον Σαρωνικό, στις αρχές της δεκαετίας του '30, καθώς τα περισσότερα σκάφη δεν διέθεταν ασύρματα τηλέφωνα, που χρόνια νωρίτερα είχαν εφευρεθεί, με αποτέλεσμα την στιγμή κινδύνου πλήρωμα και επιβάτες να περιμένουν την σωτηρία τους είτε από τον μοναδικό τηλεγραφητή του πλοίου είτε από κάποιο θαύμα! 

Κατόπιν τούτου το Υπουργείο Συγκοινωνίας επέβαλε την εγκατάσταση και ασυρμάτων τηλεφώνων (εκτός του τηλεγράφου που ήδη υπήρχε) στα πλοία, ώστε και από την γέφυρα του πλοίου να υπάρχει δυνατότητα φωνητικής έκκλησης για βοήθεια από το Κέντρο ή από παραπλέοντα σκάφη. 

Πάνω το παλιό Σηματογραφείο φωτογραφημένο από το ύψος της Πλατείας Σερφιώτου, στέκει πάνω στο ύψωμα που σήμερα βρίσκεται η οδός Κρυστάλλη. 

Κάτω η πίσω όψη του μεταγενέστερου κτηρίου, φωτογραφημένο από την οδό Ηρακλειδών. Η υψομετρική διαφορά μεταξύ των οδών Ηρακλειδών και Κρυστάλη είναι εμφανής, αφού η πρόσοψη του κτηρίου στην Κρυστάλλη είναι ισόγειος, ενώ το ίδιο κτήριο από την Ηρακλειδών φέρει τρεις ορόφους!!

Έτσι το κράτος όφειλε να δημιουργήσει σε ένα σημείο με θαλάσσια ορατότητα ένα "αυτί" το οποίο θα ήταν έτοιμο να συλλάβει και την πιο ασθενή έκκληση ασυρμάτου από πλοίο. Και αυτό το "αυτί" ήταν ο Ραδιοτηλεφωνικός Σταθμός Πειραιώς που διέθετε δέκτη και πομπό επικοινωνίας και η εγκατάστασή του τότε κόστισε 250.000 δραχμές. Φυσικά το ραδιοτηλέφωνο μπορούσε να συλλάβει ή να εκπέμψει φωνή μέχρι την απόσταση των 250 μιλίων κατά την διάρκεια της ημέρας και των 500 μιλίων κατά την διάρκεια της νύχτας. 

Πρώτος Διευθυντής του και χειριστής ραδιοτηλεφώνου ήταν ο Σωτηρόπουλος με ραδιοτηλεφωνητές τους Τσουκάτο, Ζάκα και Ματαράγκα. Αυτοί οι τέσσερις εξυπηρετούσαν την ραδιοτηλεφωνική επικοινωνία νύχτα και μέρα, καθημερινές και αργίες! Τρεις αλλαγές οκταώρου και ο τέταρτος σε ανάπαυση, που κόβονταν όταν κάποιος ασθενούσε ή είχε άδεια.

Το αρχικό κτήριο του παλιού Σηματογραφικού Σταθμού που είχε εγκατασταθεί ήταν πολύ στενό και μετά βίας χωρούσαν τα μηχανήματα και ο Ραδιοτηλεφωνητής που πολλές φορές στέκονταν όρθιος! Το κτήριο που σώζεται σήμερα ουδεμία σχέση έχει με το αρχικό, καθώς κατασκευάστηκε στην θέση του άλλο το 1938. Έκτοτε έγιναν κι άλλες μετασκευές και τροποποιήσεις.


Ο Διευθυντής του Ραδιοτηφωνικού Σταθμού Πειραιώς
 κ. Σωτηρόπουλος την ώρα της συνομιλίας

Επίσης μπορούσε και οποιοσδήποτε διέθετε στο σπίτι του τηλέφωνο να επικοινωνήσει με τον σταθμό και να ζητήσει σύνδεση με κάποιο πλοίο, αρκεί αυτό να βρίσκονταν εντός πεδίου εκπομπής και λήψης. Η συνδιάλεξη αυτού του είδους κόστιζε 60 δραχμές για κάθε τρίλεπτη συνδιάλεξη.

Τον Μάιο του 1938 που έγινε η αντικατάσταση του αρχικού οικήματος (του παλιού Σηματογραφικού Σταθμού) με νέο ειδικά διαμορφωμένο ώστε να καλύπτει τις ανάγκες της εξέλιξης, έγινε εκ παραλλήλου και επέκταση της ενέργειας του Ραδιοτηλεφωνικού Σταθμού ο οποίος στη νέα του θέση κόστισε 450.000 δραχμές.

Εκτός από Ραδιοτηλεφωνικός και προσωρινός Ραδιοφωνικός Σταθμός !!


Φυσικά ό τίτλος της εφημερίδας αναφέρεται στον πρώτο Σταθμό Ραδιοφωνίας 
με κρατική υπόσταση  

Το μικρό αυτό οίκημα δεξιά του προλιμένος, χρησίμευσε επίσης και ως βάση για την ίδρυση του Προσωρινού Ραδιοφωνικού Σταθμού Πειραιώς (1934)! 

Επειδή εκεί υπήρχαν τα μηχανήματα που ήταν εύκολο να μεταβάλλουν και να εκπέμψουν ραδιοφωνικά, έργο που ανατέθηκε σε συνεργείο ηλεκτρομηχανικών υπό την επίβλεψη του πρώτου Διευθυντού του Σταθμού κ. Μαγκάκη. Σύμφωνα με το σχέδιο που είχε εκπονηθεί ο Σταθμός Πειραιώς θα επικοινωνούσε με τον αντίστοιχο της Θεσσαλονίκης γιαυτό και εκεί έλαβαν χώρα παρόμοιες εργασίες και θα εξέπεμπαν κοινό πρόγραμμα. 

Οι δοκιμαστικές εκπομπές ήταν γεγονός και η έκπληξη τεράστια όταν οι δέκτες των Πειραιωτών που μέχρι τότε άκουγαν κυρίως σταθμούς εξωτερικού ξεχώρισαν για λίγο καθαρά, στρωτά Ελληνικά! Οι εκπομπές του Πειραϊκού σταθμού ακούγονταν από όλα τα ραδιόφωνα σε ακτίνα 300 και πλέον χιλιομέτρων και φυσικά μόνο όταν η βελόνα του ραδιοφώνου τοποθετούνταν στο 200.25 μήκος κύματος.

Πρωτεργάτης του εγχειρήματος αυτού ήταν ο Στέφανος Ελευθερίου, πτυχιούχος ηλεκτρολόγος-μηχανολόγος που καταφθάνει στην Αθήνα από την Ελβετία, το 1920 και εργάζεται αρχικά για λογαριασμό της ΔΡΥΝ (του Πολεμικού Ναυτικού) και αργότερα στην Διεύθυνση Ασυρμάτου (Υπ. Συγκοινωνίας).

Όπως αναφέρεται στην Καθημερινή (ένθετο σε φ. της 31.12.1995, 11η σελίδα):

"σ΄ ένα λιμενικό φυλάκιο τοποθετείται η αντέννα. Αυτός ήταν ο θρυλικός σταθμός του Πειραιά, που εξέπεμψε επί ενάμιση χρόνο, μεταδίδοντας τραγούδια από δίσκους αλλά και ζωντανά προγράμματα με καλλιτέχνες του μελοδράματος που φιλοξενούσε συχνά. Η ταραγμένη πολιτικά περίοδος έδωσε την ευκαιρία στον Σταθμό του Πειραιά να μεταδώσει δύο φορές εκλογικά αποτελέσματα"  


Αριστερά ο Στέφανος Ελευθερίου πρωτεργάτης της ραδιοφωνίας.
Ο Ελευθερίου εργάσθηκε από το 1920
στην Διεύθυνση Ραδιοηλεκτρικής Υπηρεσίας Ναυτικού
 (Αρχείο Γ. Χατζηδάκη, Δημοσιεύθηκε από Εφημερίδα Καθημερινή 31.12.1995)


Εντός του κτηρίου της οδού Κρυστάλλη στον Πειραιά, ο Στέφανος Ελευθερίου
(Αρχείο Γ. Χατζηδάκη, Δημοσιεύθηκε από Εφημερίδα Καθημερινή 31.12.1995)

Σήμερα στο ακίνητο της οδού Κρυστάλη, υπάρχει τοποθετημένη μια πινακίδα που μνημονεύει τον πρωτεργάτη της ραδιοφωνίας Στέφανο Ελευθερίου

"ΕΔΩ ΣΤΟ ΣΗΜΑΤΩΡΕΙΟ ΣΤΑΥΡΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΡΑΔΙΟΣΤΑΘΜΟΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ Τ.Τ.Τ.
ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΑ ΤΗΛΕΓΡΑΦΕΙΑ, ΤΗΛΕΦΩΝΑ
ΠΟΥ ΕΣΤΗΣΕ Ο ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ
ΠΡΩΤΕΡΓΑΤΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΑΣ"


Από κάτω είναι γραμμένος ο χαιρετισμός με τον οποίο κάθε απόγευμα ο Σταθμός Πειραιώς ξεκινούσε το Πρόγραμμά του: 

"Προσοχή εδώ Σταθμός Πειραιώς..." 


Όλα τα Ελληνικά νησιά συμπεριλαμβανομένου της Κρήτης άκουγαν τον Ραδιοφωνικό σταθμό του Πειραιά, που εξέπεμπε ελληνική μουσική, διαλέξεις, πολιτικούς λόγους, πολιτικά και οικονομικά νέα, απαγγελίες ποιημάτων και άλλα πολλά. 

Ως πρώτη ημέρα εκπομπής του ραδιοφωνικού σταθμού Πειραιώς θεωρείται η 14η Απριλίου 1935. Εξέπεμψε με ένα μηχάνημα τύπου Μαρκόνι με το οποίο ήλπιζαν οι τεχνικοί να ακουστούν ευκρινώς σε απόσταση 300 χιλιομέτρων. Στην εγκατάσταση και στην πρώτη αναμετάδοση παρίστατο ο εκπρόσωπος Άρλοτ από την εταιρεία Μαρκόνι. 

Αυτό που πρέπει να σημειωθεί είναι πως λόγω των Εθνικών εκλογών που έλαβαν χώρα στις 9 Ιουνίου 1935, ο Παναγής Τσαλδάρης (Λαϊκό Κόμμα) έδωσε προεκλογική ομιλία από αυτόν τον μικρό Σταθμό του Πειραιά κατά του αντιπάλου του Γεωργίου Κονδύλη.


Αναγγελία προεκλογικής ομιλίας Παναγή Τσαλδάρη στον Σταθμό Πειραιώς

Οι εκπομπές γίνονταν καθημερινώς από τις 18.00 μέχρι τις 22.00.


Ο Προϊστάμενος του Ραδιοφωνικού Σταθμού Πειραιώς κ. Μαγκάκης ομιλεί στο ραδιόφωνο
σε εκπομπή που ακούγονταν σε όλη τη νησιωτική Ελλάδα. 
  Μέχρι τότε, οι λιγοστές ραδιοφωνικές εκπομπές στα Ελληνικά, γίνονταν με κέντρο εκπομπής το Μπάρι της Ιταλίας, λόγω έλλειψης τεχνικών μέσων! Το γνωστό Ράδιο-Μπάρι όμως δεν ήταν ελληνικό και αντικαθιστούσε την απουσία ενός επίσημου κρατικού σταθμού, προπαγανδίζοντας νέα κατά περίπτωση!

Δυστυχώς η λειτουργία του σταθμού Πειραιώς ως ραδιοφωνικού, ήταν μόνο προσωρινή και σε δοκιμαστικό επίπεδο, αλλά αποτέλεσε το πρώτο και σημαντικό βήμα να αποκτήσει η Ελλάδα έστω και τελευταία στην Ευρώπη, τον πρώτο της ραδιοφωνικό σταθμό!

Ύστερα από τις επιτυχείς εκπομπές του ραδιοφωνικού σταθμού Πειραιώς του 1935 η Κυβέρνηση του Π. Τσαλδάρη διέταξαν την επίσπευση για την ίδρυση μόνιμου και οριστικού ραδιοφωνικού σταθμού. Και πραγματικά με Αναγκαστικό Νόμο του 1936, συστήνεται η "Υπηρεσία Ραδιοφωνικών Εκπομπών" (Υ.Ρ.Ε.). Ο πρώτος μόνιμος και οριστικός Κρατικός ραδιοφωνικός σταθμός θα εκπέμψει για πρώτη φορά, στις 25 Μαρτίου 1938 τον πανηγυρικό λόγο της ημέρας του Βασιλιά Γεώργιο Β΄.

Δυστυχώς η λειτουργία του προσωρινού ραδιοφωνικού σταθμού Πειραιώς του 1935, λειτουργία με κανονικό τετράωρο πρόγραμμα, αγνοείται συστηματικά, παρότι λειτούργησε επί ενάμιση χρόνο με έχοντας κρατική υπόσταση!! 


Καταχωρημένη διαφήμιση των Ραδιοφώνων Φίλιπς (1935). Ακούνε τον Πομπό του Πειραιώς τόσο δυνατά και καθαρά όπως ακούγονται οι σταθμοί του εξωτερικού!


Ένθετο Εφημερίδας Καθημερινή της 31.12.1995
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Εφημερίδων της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος 
(Εφημερίδες ΣΚΡΙΠ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΕΜΠΡΟΣ, ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ)
Ψηφιακό Αρχείο Εφημερίδων Βουλής των Ελλήνων

4 σχόλια:

Mario. είπε...

Σημερα στεγαζεται ο Υποσταθμος Μεσης Τασης 22KV, ΔΕΗ, Πειραικης.

Mario. είπε...

Στον χωρο του κτηριου, και συγκεκριμενα στο κατω σημειο κοντα στον χωρο της αυλης, προς την οδο Ηρακλειδων, οι παλαιοι Μαγκες, εδιναν τα 'Ραντεβου' για ξεκαθαρισμα λογαριασμων, την αγρια εποχη του Πειραια, περι το 1910 -1945. Ηταν το Ιστορικο, γνωστο-αγνωστο Αιματοβαμενο σημειο. Προσωπικη πληροφορια.

Mario. είπε...

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ, για τα τοσο Ομορφα θεματα της Ιστοσελιδας σας !

ΧΑΡΙΔΗΜΟΣ ΣΑΜΙΟΣ είπε...

ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΙΠΟΛΗ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΝ ΟΝΟΜΑΖΑΜΕ ''Ο ΣΤΑΥΡΟΣ'' ΞΑΦΝΙΚΑ ΕΓΙΝΕ ''ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΕΣ''

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"