Η γερμανική ψηφοφορία του 1938 στον Πειραιά

Επί του πλοίου "ΑΔΑΝΑ" η ψηφοφορία έχει μόλις τελειώσει και όλοι οι Γερμανοί και Αυστριακοί Αθήνας και Πειραιά, συγκεντρωμένοι στο κατάστρωμα χαιρετούν ναζιστικά....

Του Στέφανου Μίλεση

Ήταν 10 Απριλίου του 1938, ένα κατά τα άλλα συνηθισμένο Κυριακάτικο πρωινό, εκτός ίσως από ένα παράξενο γεγονός, ότι Γερμανοί και Αυστριακοί κατέφθαναν κατά εκατοντάδες στον Πειραιά. Θα μπορούσε ίσως κάποιος να υποθέσει, ότι η παράξενη αυτή συγκέντρωση θα μπορούσε να είναι κάποια εκδρομή γερμανόφωνων. Όμως τα άτομα που συγκεντρώνονταν, αυξάνονταν διαρκώς μερικά μέτρα πιο κάτω από το Λιμεναρχείο Πειραιώς και επιβιβάζονταν σε ένα φορτηγό πλοίο, από αυτά που χρησιμοποιούνται για την μεταφορά προϊόντων και όχι σε κάποιο επιβατικό πλοίο γραμμής! Στα πλευρά του, ήταν γραμμένο με μεγάλα γράμματα "ΑΔΑΝΑ".  Φυσικά ουδείς θα μπορούσε να φανταστεί, ότι οι άνδρες και οι γυναίκες που άλλοι έφεραν μαζί τους τσάντες και άλλοι κουβαλούσαν τα μικρά παιδιά τους, συγκεντρώνονταν προκειμένου να ασκήσουν ένα παράξενο εκλογικό δικαίωμα!

Κι αυτό γιατί ξημερώματα ακόμα, κι ενώ η ανατολή του ήλιου συνοδεύονταν από πατριωτικά γερμανικά τραγούδια που όλοι μαζί τραγουδούσαν, το "Άδανα" εξήλθε του λιμανιού μέσα σε ήχους φυσαρμόνικας και δεν θύμιζε σε τίποτα, ότι επρόκειτο για μια εξόρμηση που σκοπό είχε την ψηφοφορία. Μόλις το πλοίο εξήλθε από τα φανάρια του Πειραϊκού λιμανιού, εμφανίσθηκε ένας Γερμανός ενδεδυμένος με την στολή της Εθνικοσοσιαλιστικής νεολαίας, ο οποίος ανήγγειλε ότι η ψηφοφορία άρχισε και ότι θα έπρεπε να προσέρχονται στην ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα που υπήρχε εντός του πλοίου οι πρώτοι που είχαν αριθμό εκλογικού δελτίου από το ένα ως το πενήντα.....

Μετά από μια ώρα βγήκε πάλι και φώναξε να προσέλθουν οι έχοντες από το 51 έως το 100 και αυτό συνέβαινε μέχρι να ψηφίσουν άπαντες.

Οι εκλογές που μόλις άρχισαν, γίνονταν υπό την εποπτεία του Γερμανού Προξένου στον Πειραιά, από τον Πλοίαρχο του "Άδανα", από τον Διευθυντή του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου στην Ελλάδα (για τον οποίο αναφέρεται πως ήταν παράλληλα και ο αρχηγός των Εθνικοσοσιαλιστών στην Ελλάδα!), από τρεις ακόμα Γερμανούς και τέλος έναν Αυστριακό. Η παράξενη αυτή εφορευτική επιτροπή επέβλεπε τις εκλογές που γίνονταν επί του πλοίου για όλους του Γερμανούς και Αυστριακούς που ζούσαν μόνιμα σε Αθήνα και Πειραιά.

Ως "αίθουσα εκλογών" είχε μετατραπεί η κεντρική αίθουσα Αξιωματικών του πλοίου, στο κέντρο της οποίας κυριαρχούσε μια κάλπη, ενώ πάνω στα τραπέζια βρίσκονταν τα ψηφοδέλτια, οι σφραγίδες και όλα εκείνα τα είδη που κυριαρχούν σε μια εκλογική διαδικασία. Οι ψηφοφόροι που προσέρχονταν λάμβαναν ψηφοδέλτιο το οποίο εάν προορίζονταν για Γερμανό ήταν λευκό, εάν όμως προορίζονταν για Αυστριακό ήταν πράσινο. Και τα δύο όμως είχαν τυπωμένο πάνω τους, το ίδιο περιεχόμενο. Την ερώτηση στην οποία θα έπρεπε να απαντήσει κάθε Γερμανός και κάθε Αυστριακός και για το οποίο γίνονταν το Δημοψήφισμα:

"ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ ΔΙΑ ΤΟ ΡΑΪΧΣΤΑΓ

Είσαι σύμφωνος με την ένωση της Αυστρίας με το Γερμανικό Ράϊχ, η οποία έγινε την 13η Μαρτίου του 1938 και συμφωνείς με το ψηφοδέλτιο του Αδόλφου Χίτλερ για τη σύνθεση του νέου Ράϊχσταγ;"

Δύο κύκλοι πάνω από τον καθένα υπήρχε ένα ΝΑΙ και ένα ΟΧΙ συμπλήρωναν το ψηφοδέλτιο.

Το ψηφοδέλτιο του 1938. Η επιλογή του ΝΑΙ είναι διπλάσια σε μέγεθος
από την αντίστοιχη του ΟΧΙ (Από http://totallyhistory.com)

Με αυτό τον τρόπο, ψήφισαν 945 Γερμανοί και Αυστριακοί. Άνδρες και γυναίκες που είχαν ηλικία άνω των 20 ετών. Τα παιδιά και οι ανήλικοι δεν καταμετρήθηκαν κι έτσι δεν γνωρίζουμε σήμερα τον πραγματικό αριθμό των επιβατών του πλοίου, παρά μόνο όσους καταμετρήθηκαν. Η ψηφοφορία διήρκεσε μέχρι τις τέσσερις το απόγευμα. Στην συνέχεια έγινε η καταμέτρηση που έδωσε τα κάτωθι αποτελέσματα:

Ψήφισαν: 945

Γερμανοί: 732

Αυστριακοί: 213

Γερμανοί: Ναι: 726, Όχι: 4, Άκυρα: 2

Αυστριακοί: Ναι: 209, Όχι: 3, Άκυρα: 1

Δηλαδή οι Γερμανοί και Αυστριακοί της Αθήνας και του Πειραιά, ψήφισαν σε ποσοστό 99% υπέρ του Αδόλφου Χίτλερ, του ανθρώπου που λίγο αργότερα θα βυθίσει στο αίμα, όλο τον κόσμο.

Το αποτέλεσμα των εκλογών ήταν αναμενόμενο, καθώς ήδη ο Γερμανικός Στρατός είχε εισέλθει εντός της Αυστριακής επικράτειας, ένα μήνα πριν, το πρωινό της 12ης Μαρτίου του 1938 όταν οι Αυστριακοί αντί άμυνας, κουνούσαν ναζιστικές σημαίες και μοίραζαν λουλούδια σε μια προσάρτηση που έμεινε στην ιστορία γνωστή ως "BlumenKrieg" που σημαίνει "Πόλεμος Λουλουδιών"!

Μάλιστα ο Γερμανός Πρόξενος του Πειραιά, δήλωσε σχετικά με την προσέλευση ότι ήταν μεγαλύτερη από την αναμενόμενη, καθώς προσήλθαν και Γερμανοί που είχαν καταφθάσει στην Ελλάδα, με ειδικές εργασίες από το Γερμανικό κράτος (μάλλον τώρα μπορούμε να φανταστούμε ποιες ήταν αυτές)!

Το αποτέλεσμα διαβιβάσθηκε από τον Ασύρματο του πλοίου στο Βερολίνο, στο Υπουργείο της Προπαγάνδας! Μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων, άπαντες συγκεντρώθηκαν στο κατάστρωμα του πλοίου, όπου οι ψηφοφόροι ενθουσιασμένοι ζητωκραύγαζαν και τραγουδούσαν.

Το πλοίο επέστρεψε στον Πειραιά και έδεσε στην προβλήτα της Τρούμπας, στις 19.30 ώρα της ίδιας ημέρας.

Κάτι που πρέπει να κρατήσουμε από αυτή την παράξενη ψηφοφορία, είναι ότι από τα χίλια περίπου άτομα, μόνο 7 είπαν όχι, ενώ μόνο τριών το ψηφοδέλτιο ήταν άκυρο! Ποσοστά ασήμαντα.....

Τα Γερμανικά Μ.Μ.Ε σήμερα αναφέρουν πως σε αυτή την εκλογική διαδικασία, τεράστια ποσά ξοδεύτηκαν σε όλο τον κόσμο για προπαγάνδα και πως στην Γερμανία 300.000 ψηφοφόροι που ήταν αντίθετοι, εμποδίστηκαν να προσεγγίσουν στους τόπους ψηφοφορίας. 

Να προσθέσουμε ότι ανάλογες εκλογές επί πλοίου διεξήχθησαν την ίδια ημέρα και στην Θεσσαλονίκη, όταν εκεί επιβιβάστηκαν επί του Ατμόπλοιου "Ηράκλειον" 140 Γερμανοί και Αυστριακοί της Βόρειας Ελλάδας αλλά και της Σερβίας.

Πλοίο ως εκλογικό κέντρο και στην Μεγάλη Βρετανία:

Με τον ίδιο τρόπο που διεξήχθη στον Πειραιά η ψηφοφορία για την ένωση της Αυστρίας, έγινε και στην Αγγλία, με μία κρουαζιέρα όμως που έγινε από τις 8 έως στις 12 Απριλίου του 1938, η οποία βρίσκεται καταγεγραμμένη από το Μουσείο του "Wilhelm Gustloff".

  

    

Στα παλιά καφενεία του Πειραιά. Όταν γράφονταν με δύο "ΦΦ"

Το καφενείο Μοντέρνο του Φασιλή στην Λεωφόρο Τρύφωνος Μουτσοπούλου, στο Πασαλιμάνι, όπου συγκεντρώνονταν Μηχανικοί και Πλοίαρχοι καθώς και οι Σπουδαστές των Ναυτικών Σχολών

του Στέφανου Μίλεση

Τα καφενεία κάποτε αποτελούσαν απαραίτητα συστατικά στοιχεία του κοινωνικού μας βίου. Στα καφενεία κανονίζονταν εργασίες, κλείνονταν συμφωνίες, συζητούνταν τα πολιτικά θέματα, γίνονταν προεκλογικές συγκεντρώσεις, στον Πειραιά χρησίμευσαν μέχρι και για χρηματιστήρια.... Μα αφού αναφερόμαστε στον Πειραιά θα πρέπει να αναφέρουμε πως στην περιοχή αυτή πρώτα έγινε καφενείο και μετά ακολούθησε η πόλη... Διότι ο Γιαννακός Τζελέπης έφτιαξε το καφενείο του πριν ακόμα από την ίδρυση της πόλης του Πειραιά.

Τα καφενεία στη σύγχρονη Ελλάδα υπήρξαν η συνέχεια της αρχαίας αθηναϊκής αγοράς. Εκεί όπου συνέρχονταν οι άνδρες για να επιχειρηματολογήσουν, να εκθέσουν τις πολιτικές τους απόψεις, να διαφωνήσουν, ακόμα και να “κυβερνήσουν” (αν ήμουν εγώ στη θέση τους...) ή να “νομοθετήσουν” (δέκα χρόνια μέσα έπρεπε να πάει...).

Στα καφενεία ο κόσμος έβρισκε τη χαμένη του ελευθερία έκφρασης. Στα καφενεία μπορούσε να πετάξει το αποτσίγαρο, να φτύσει, να βρίσει, να κάτσει απρεπώς στην καρέκλα (δηλαδή ανάποδα) να συμπεριφερθεί δηλαδή όπως δεν θα μπορούσε έξω στους δρόμους. Ήταν το μοναδικό δημόσιο μέρος που ένιωθε ο Έλληνας σα στο σπίτι του. Μα συνάμα αποτελούσαν και τοποθεσίες διεκπεραίωσης και συναλλαγής όχι μόνο μεταξύ ιδιωτών, αλλά και μεταξύ κρατών! Δεν πρέπει να λησμονούμε πως η παράδοση τόσο της πόλης της Αθήνας όσο και του Πειραιά στους Γερμανούς έγινε στο καφενείο έναντι έπαυλης ΘΩΝ στο οποίο τον Απρίλιο του 1941 συναντήθηκαν οι επιτροπές παραδόσεως των πόλεων μετά της γερμανικής αντιπροσωπείας.

Τα νεωτεριστικά καφενεία

Στην Αθήνα πολλά από τα καφενεία διέπονταν από κανόνες ευπρέπειας. Για παράδειγμα υπήρχε το λεγόμενο “νεωτεριστικόν καφενείον” το οποίο απαιτούσε να έχει πελατεία εκλεκτή, καλομαθημένη και το κυριότερο... αθόρυβη! 

“Μη πτύουσα χάμω, μη ρίπτουσαν αποτσίγαρον, μη συζητούσαν μεγαλοφώνως, γνωρίζουσαν να κάθεται ευπρεπώς εις την καρέκλαν και τον καναπέ, συμπεριφερόμενην με πολιτισμένον τόνον εις δημόσιον μέρος” σημειώνει ο “Μποέμ”. Ανάμεσά τους φυσικά εκείνο που δεσπόζει ήταν των αδελφών Ζαχαράτου.

Τα καφενεία κάλυπταν όλο το φάσμα του κοινωνικού τόξου. Άρχιζαν από τις καφενοπαράγκες κι έφταναν μέχρι τα καφενεία πολυτελείας. Ανάμεσα στους δύο αυτές ακραίες μορφές καφενείων μεσολαβούσαν διάφοροι τύποι όπως καφενεία-εντευκτήρια, καφενεία-χρηματιστήρια, μουσικά-καφενεία, καφενεία-μαγειρεία και πολλές ακόμα εκδοχές.

Καφενείο-εντευκτήριο

Στα καφενεία-εντευκτήρια συγκαταλεγόταν το γνωστό καφενείο του Βρυώνη στην ομώνυμη συνοικία. Διότι ο Ιωάννης Βρυώνης είχε συγκεντρώσει εντός αυτού, όλα του τα ενθυμήματα από τα μακρινά ταξίδια τους και κύρια από την Ιαπωνία. Τον Φεβρουάριο του 1900 η πειραϊκή εφημερίδα «ΣΦΑΙΡΑ» αναφερόμενη στο καφενείο-εντευκτήριο του Βρυώνη καταγράφει τις εντυπώσεις όσων το επισκέφθηκαν: «τα περίχρυσα φατνώματα, τα βαρύτιμα ιαπωνικά αγγεία, όλη εκείνη η πολυτελής επίπλωση, ο θαυμάσιος των εικόνων διάκοσμος και εν γένει ο ιαπωνικός ρυθμός, προσδίδουν εις το μεγαλοπρεπές αυτό εντευκτήριον κάτι το μαγεύον και συναρπάζον τη ψυχή σου, κάτι το πρωτοφανές όχι μόνο δια τον Πειραιά αλλά και δι’ όλην την Ελλάδα, ένα ζυθοκαφείον από εκείνα δια τα οποία μόνο η Βιέννη καυχάται». 

Το καφενείο του όμως δεν θύμιζε μονάχα στο εσωτερικό του Ιαπωνία αλλά και στην εξωτερική του όψη! Στην κορυφή του το μέγαρο του Βρυώνη είχε τοποθετηθεί ένα ρολόι, που ήταν το μοναδικό στην περιοχή. Όμως χαρακτηριστικό αυτού του ρολογιού, δεν ήταν η μοναδικότητά του, αλλά το γεγονός πως ο τρόπος κατασκευής του θύμιζε τη μακρινή Άπω Ανατολή (Μαντζουρία, Ιαπωνία, Κίνα...). Αποτελείτο από δύο σκεπές σε διαφορετικά επίπεδα, τύπου παγόδας ενώ κατέληγε σε ένα τρίτο μικρότερο επίπεδο όπου ήταν αναρτημένη μια καμπάνα. Στην κορυφή δε όλων, υπήρχε τοποθετημένος ένας ανεμοδείκτης που κατέληγε σε αλεξικέραυνο!

Καφενεία-Χρηματιστήρια

Στα καφενεία-χρηματιστήρια ήταν το επίσης γνωστό καφενείο του Σαγκανά. Βρισκόταν στην οδό Γούναρη (τότε Μακράς Στοάς). Όταν το επίσημο Χρηματιστήριο Εμπορευμάτων του Πειραιά απαξιώθηκε, οι έμποροι μετακινήθηκαν και άρχισαν να συναλλάσσονται εντός του καφενείου του Σαγκανά που σύντομα απέκτησε και επίσημα την επωνυμία “ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ”. Είναι ίσως η μοναδική περίπτωση παγκοσμίως, που οι συναλλαγές χρηματιστηρίου εγκατέλειψαν την ειδική αίθουσα ενός χρηματιστηρίου και μετακινήθηκαν σε ένα καφενείο με την επωνυμία “Χρηματιστήριο”! Άρθρο του Χρ. Λεβάντα στην Εφημερίδα "Ακρόπολις" μας δίνει μια περιγραφή για τις πράξεις που γίνονταν εντός του καφενείου αυτού.

“Κραυγές, φωνές, τρεχάματα, φασαρία, σωστό πανηγύρι γινόταν κάθε μέρα στου Σαγκανά.

- Ζάχαρη Ιάβας

- Κλείνω

- Στα πόσα;

- Στα τόσα...

- Παράδοση το Μάρτιο

- Όσπρια Ρουμανίας...”.

Όμως καφενείο Χρηματιστήριο δεν υπήρξε μονάχα στον Πειραιά αλλά και στην Αθήνα. Το καφενείο “Ωραία Ελλάς” μεταβλήθηκε έστω και προσωρινά σε χρηματιστήριο όταν εκεί παίχτηκαν οι μετοχές του Λαυρίου οι οποίες εκδόθηκαν στην αρχική τιμή των 200 δραχμών και έφτασαν στις 1000! “Αγοράζω 200 Λαύρια στα 300...”, “Αγοράζω 500 Λαύρια στα 310...”.

Το καφενείο Χρηματιστήριο.
Έργο του ζωγράφου Μιχάλη Γεώργα

Το καφενείο Χρηματιστήριον

Το καφενείο Χρηματιστήριον την δεκαετία του 1980

Καφενεία τόπου καταγωγής

Στον Πειραιά τα καφενεία ήταν αυθεντικά και διαιρεμένα σε διάφορες κατηγορίες. Άλλα απευθύνονταν στους κοινούς τόπους καταγωγής (Υδραίων, Παριανών, Κρανιδιωτών κ.ο.κ.). Κάθε παροικία στον Πειραιά όπως είχε την εκκλησία του, διατηρούσε ως τόπο καθημερινής σύναξης και ένα συγκεκριμένο καφενείο. Τα περισσότερα καφενεία καταγωγής δεν βρίσκονταν στη γεωγραφική περιοχή των παροίκων, όπως θα περίμενε κάποιος να συμβαίνει, αλλά σε κεντρικά σημεία της πόλης. Πολλά καφενεία που συγκεντρώνονταν νησιώτες βρίσκονταν κατά μήκος της Ακτής του εμπορικού λιμένα. Κι αυτό διότι λειτουργούσαν ως “πρακτορεία” ταχυδρομείου. Σε αυτά αφήνονταν δέματα προερχόμενα από το νησί τα οποία μετέφεραν ναυτικοί εργαζόμενοι στα πλοία της γραμμής. Στη συνέχεια έρχονταν στο καφενείο να τα παραλάβουν οι “ξενιτεμένοι” νησιώτες της πόλης. Τα καφενεία αυτά έφεραν συνήθως ως επωνυμία το νησί προέλευσης “Κίμωλος”, “Πάρος”, “Νάξος”, “Μύκονος”... 

Ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ την εποχή που εργαζόταν στο καφενείο της οικογενείας του στον Άγιο Νείλο

Οι μεγάλες παροικίες της πόλης ωστόσο είχαν περισσότερα καφενεία του ενός. Γνωστό το καφενείο του Εμμανουήλ Ρουσσάκη δίπλα ακριβώς από την Αδελφότητα Κρητών ΟΜΟΝΟΙΑ στη συνοικία των Κρητικών στον Προφήτη Ηλία. Οι Ηπειρώτες, οι Σμυρνιοί, οι Μανιάτες, οι Αλεξανδρινοί όλοι κάποτε διέθεταν τουλάχιστον ένα καφενείο... Κάποτε στον Πειραιά καφενείο δικό τους είχαν και οι Μαλτέζοι αλλά και οι Ιταλοί. Οι πρώτοι ξεχώριζαν διότι είχαν πάντοτε στο αυτί ένα σκουλαρίκι και στον λαιμό ένα μαντήλι χρωματιστό. Οι Ιταλοί είχαν το κακό συνήθειο να φτύνουν κάτω διαρκώς.

Ο Κουταλιανός σε καφενείο στον Πειραιά

Το καφενείο των Κυνηγών δίπλα από τον Άγιο Κωνσταντίνο

Καφενεία ενασχόλησης ή ανεργίας

Άλλα καφενεία απευθύνονταν σε διάφορες κοινωνικές ομάδες της πόλης (σε ναυτικούς, αχθοφόρους, αραμπατζήδες, εργάτες βιομηχανίας κλπ). Σε αυτά κλείνονταν επαγγελματικές συμφωνίες, υπογράφονταν συμβόλαια αλλά και βρίσκονταν οι απαιτούμενοι εργάτες, τεχνίτες ή ναυτικοί για την κάλυψη αντίστοιχων θέσεων. Στα επαγγελματικά-καφενεία συνωστίζονταν οι άνεργοι αναμένοντας κάποια πρόταση για εργασία. Το δράμα της ανεργία μετριαζόταν όταν ο άνεργος βρισκόταν ανάμεσα σε ομοιοπαθείς. Κάποια κουβέντα παρηγοριάς, λίγα λόγια ενθάρρυνσης, κάποια διαμεσολάβηση από το διπλανό τραπέζι για μια γνωριμία που πιθανόν να υπήρχε... “γνωρίζω τον τάδε που είναι στον δείνα και αναζητούν άτομα για το πλοίο ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ που πλέει στον Ινδικό”. 

Φυσικά δεν θα παραλείψουμε να αναφέρουμε το Κεντρικό Καφενείο του Αναστασίου Κομνηνού κάτω από το Δημαρχείο που συγκεντρώνονταν ναυλομεσίτες, συνταξιούχοι ναυτικοί και μηχανικοί Ε.Ν.

Και η ελπίδα αναπτερωνόταν ακόμα και όταν η γνωριμία τελικά δεν μεσολαβούσε για τη λύση της ανεργίας. Στα επαγγελματικά-καφενεία σύχναζαν άνθρωποι ειδικοτήτων που δεν διέθεταν γραφεία για να απευθύνεται ο κόσμος που τελικά τους αναζητούσε εκεί. Τα σημειώματα εργασίας αφήνονταν στον υπεύθυνο του καφενείου για να ειδοποιήσει τον θαμώνα τάδε που ήταν υδραυλικός και που κάποιον τον έψαχνε για να επισκευάσει την διαρροή του σπιτιού του. Σε αυτού του είδους τα καφενεία σύχναζαν ακόμα άνθρωποι με κοινή ενασχόληση όπως το κυνήγι ή το ψάρεμα. Γνωστό μέχρι σήμερα ως όνομα παραμένει το καφενείο των “Κυνηγών” δίπλα από τον Άγιο Κωνσταντίνο.

Ναργιλέδες και εφημερίδες συνοδεία ερατινού

Όμως και οι γνωστοί μας ναργιλέδες αποτελούσαν κάποτε αναπόσπαστο μέρος των καφενείων. Εξάρτημα κι αυτοί της παράδοσης εξ Ανατολών που είχε όμως πάντα πιστούς στη χρήση του. Ήδη από την δεκαετία του '30, έγραφαν πως ο ναργιλές θα βρισκόταν μονάχα στις εγκυκλοπαίδειες. Το γουργουρητό του που για κάποιους είχε ταυτιστεί με την αρχοντιά ενώ άλλους με το ραχάτι δεν έβρισκε ανταπόκριση στους νεοέλληνες, όπως κατέγραφαν κάποιοι δημοσιογράφοι στις εφημερίδες. Όμως προς έκπληξη όλων τα καφενεία με τους ναργιλέδες ήταν πάντοτε γεμάτα από πιστούς του είδους. 

Το σχήμα του ναργιλέ ήταν και είναι γνωστό. Στρογγυλή μπουκάλα, δύο σωλήνες, ο λουλάς επί τους οποίου τοποθετείται το τουμπεκί και η φωτιά, και το μαρκούτσι του οποίου συνήθως το επιστόμιο είναι κεχριμπαρένιο. Όποιος θαμώνας του καφενείου ήθελε να καπνίσει ναργιλέ φώναζε: “Έναν πολλά γιαβάσικο” δηλαδή ελαφρό. Οι ναργιλέδες γνώριζαν μεγάλη επιτυχία όταν ακόμα δεν υπήρχαν έτοιμα τσιγάρα και ο καπνός πωλείτο χύμα μέσα σε στριμμένα χωνιά από εφημερίδες. Τα σιγαρόχαρτα καθώς ήταν μονοπώλια κυκλοφορούσαν έχοντας πάνω στη συσκευασία τους ως εξώφυλλο τις εικόνες των πρωθυπουργών. Του Κανάρη, του Κουμουνδούρου, του Δεληγιώργη, του Βούλγαρη. Όποιος πήγαινε να αγοράσει καπνό και σιγαρόχαρτο για να φτιάξει τσιγάρα έλεγε στον πωλητή “Δώσε μου οκτώ και δύο” ή “τέσσερα κι ένα” με τον πρώτο αριθμό να σημαίνει οκτώ ή τεσσάρων λεπτών καπνό και τον δεύτερο δύο ή ένα λεπτό σιγαρόχαρτα. Οι καπνιστές μετάγγιζαν στη συνέχεια τον καπνό που αγόραζαν από τα χωνιά των εφημερίδων σε πουγκιά συνήθως μαύρου χρώματος και σπανιότερου κόκκινου.

Και παρά το χρόνια που περνούν ο ναργιλές παραμένει ζωντανό εξάρτημα των καφενείων που σήμερα βεβαίως καλούνται καφετέριες....

Άλλο ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα των καφενείων ήταν οι εφημερίδες που ήταν περασμένες σε ξύλα για να κρατιούνται ανοιχτές και να διαβάζονται αλλά και να μην τσαλακώνονται καθώς αλλάζουν ολομερής χέρια. Ο Εθνοφύλαξ, η Ελπίς, η Παλιγγενεσία, ο Αιών, το Μέλλον γίνονταν καθημερινώς ανάρπαστες. Οι θαμώνες τις ζητούσαν από τους υπαλλήλους του καφενείου και συχνά άκουγαν ως απάντηση “αγκαζέ!...”.

Φυσικά το βασικό ρόφημα των καφενείων ήταν πάντοτε ο καφές. Οι Έλληνες ήταν τόσο δεμένοι μαζί του που όσο πρωί και να ξυπνούσαν έτρεχαν στο καφενείο να πιούν ένα στα γρήγορα πριν την δουλειά τους. Για αυτό και ο λογοτέχνης Αχιλλέας Παράσχος ονόμασε το αγαπημένο ρόφημα των Ελλήνων ως “ερατεινό” (ιδιαίτερα δηλαδή αγαπημένο) κι έτσι άλλο που δεν ήθελαν οι λογοτέχνες-δημοσιογράφοι της εποχής που άρχισαν να το καταγράφουν με αυτό το όνομα.

Το Καφενείο Σπλέντιτ του Κωστάλα και το έναντι αυτού επίσης ιστορικό Καφενείο "ΒΕΡΣΑΛΛΙΑΙ" του Κορωναίου, (πρώην Σουσσάνα και κατόπιν Συνοδινού) στο Πασαλιμάνι που συγκεντρώνονταν τραπεζιτικοί υπάλληλοι, δικηγόροι και έμποροι.

Οι Έλληνες μετέφεραν τον "θεσμό" του Καφενείου και στα μέρη όπου μετανάστευσαν. Στην φωτογραφία το καφενείο ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ το 1938 στις ΗΠΑ

Στο Καφενείο 1919

Ο Χρήστος Λεβάντας σε μια μεγάλη έρευνα που πραγματοποίησε προπολεμικά για την εφημερίδα ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ που δημοσιεύθηκε το 1935 και το 1936, κατέγραψε όλα τα καφενεία στις διάφορες συνοικίες της πόλης, τα καφενεία κατά επαγγελματική κατηγορία αλλά και κατά παροικία, πού σύχναζαν δηλαδή τα μέλη των παροικιών του Πειραιά όπως Ικαριώτες, Δωδεκανήσιοι, Σαντορινιοί, Παριανοί κ.α. 

Το Καφενείο και Ξενοδοχείο "ΕΡΜΗΣ" του Ιωάννη Γκαβέρα, που σύχναζαν οι Δωδεκαννήσιοι
(Φωτογραφία από το αρχείο του Μπούκη Δημοσθένη του Γιάννη)

Διαβάστε επίσης:

Στο καφενείο του Βρυώνη (Συνοικία Βρυώνη)

Το Χρηματιστήριο του Πειραιά

Κάτω στα Λεμονάδικα

Υπόστεγα στα Λεμονάδικα το 1931.
Τα καλάθια άδεια αφού τα οπωρoλαχανικά έχουν
 φορτωθεί από τα υπόστεγα με προορισμό τις τοπικές αγορές

.

 
Του Στέφανου Μίλεση

Η γνωστή οπωραγορά του Πειραιά που καταλάμβανε μέρος της Ακτής Τζελέπη (από Πλατεία Καραϊσκάκη) κατά μήκος της παραλίας μέχρι λίγο πριν από τον Ηλεκτρικό Σταθμό του Η.Σ.Α.Π.

Εκεί από την εποχή ακόμα που οι οδικές μεταφορές ήταν ανύπαρκτες λόγω έλλειψης οδικού δικτύου και μεταφορικών μέσων, κατέφθαναν καΐκια από όλα τα μέρη φορτωμένα φρούτα και λαχανικά. Στο ίδιο σημείο συγκεντρώνονταν έμποροι, μεταπράτες, λογιστές, αγοραστές και πωλητές. Από την πλευρά του δρόμου πλήθος αμαξών συγκεντρώνονταν για την μεταφορά των φορτίων που ξεφόρτωναν τα καΐκια. Αναμεσά τους περιφέρονταν και πλήθος ατόμων που εκμεταλλευόμενοι την απρόσμενη συνάθροιση πλήθους, άρπαζαν την ευκαιρία είτε να πωλήσουν την πραμάτεια τους (σαλέπι, μπουγάτσες, κουλούρια, λαχεία, τσιγάρα, χάνδρες και κομπολόγια) είτε μικροαπατεώνες που ευελπιστούσαν να αρπάξουν πάνω στον συνωστισμό κάποιο πορτοφόλι ή να εκμεταλλευτούν με κάποια μικροαπατεωνιά που είχαν εκ του προτέρου σκαρφιστεί, κάποιον περιπλανώμενο αγαθό τύπο, που βρέθηκε στην πλώρη τους.

Εκφόρτωση φρούτων από τις βάρκες στην προβλήτα - 1938

Γέμιζε λοιπόν ο τόπος από φωνές, καυγάδες, συμπλοκές, διαφωνίες αλλά και πετυχημένα αλισβερίσια εμπόρων. Τα καΐκια κατέφθαναν πριν ακόμα ξημερώσει φορτωμένα με τα φρούτα και τα λαχανικά και όλη η διαδικασία έπρεπε να γίνει πολύ γρήγορα ώστε να διοχετευθούν εγκαίρως στην αγορά. Στην προβλήτα ανάμεναν οι εργάτες του λιμανιού (φορτοεκφορτωτές) να ξεφορτώσουν τα σακιά και τα καλάθια μέσα σε καροτσάκια χειρομεταφοράς. Αυτά τα καρότσια μετά τα πήγαιναν και τα ξεφόρτωναν λίγα μέτρα πιο κάτω στα υπόστεγα των εμπόρων. Οι πωλητές πριν ακόμα φθάσουν τα καρότσια στα υπόστεγα τα είχαν κοζάρει και έτρεχαν να δώσουν το καπάρο για το κλείσιμο…

Και να οι τσακωμοί που αποτελούσαν την χαρά των μικροαπατεώνων που μέσα σε αυτούς μπορούσαν να κάνουν την κατεργαριά τους ανενόχλητα, αφού οι φωνές και τα σπρωξίματα κάλυπταν τις ύποπτες κινήσεις τους.

Μετά το καπάρο από τον αγοραστή στο υπόστεγο του εμπόρου, έρχονταν ο ζυγιστής με το καντάρι και ζύγιζε τα σακκιά. Το μέτρημα τότε γίνονταν φυσικά σε οκάδες. Το ζύγι καταγράφονταν και ακολουθούσε η φόρτωση των ζυγισμένων προϊόντων από τα υπόστεγα προς τα μεταφορικά μέσα, που σε λίγο θα έπαιρναν τον δρόμο για τα μαγαζιά ή τις αγορές.

Τα Λεμονάδικα έγιναν πλέον γνωστά από το γνωστό τραγούδι του Παπάζογλου. Άλλοι γνωστοί ερμηνευτές του υπήρξαν οι Εσκενάζυ, Περπινιάδης, Ρούκουνας, Μπέλλου κι ο Ζαγοραίος, χωρίς να αποκλείσουμε βέβαια και τόσους άλλους που το έχουν ερμηνεύσει.

Κάτω στα Λεμονάδικα

Έγινε φασαρία,

Δυό Λαχανάδες πιάσανε

Που κάναν την κυρία!..

Κάτω στα Λεμονάδικα (1931)

Οι πορτοφολάδες (Λαχανάδες) δούλευαν πάντα δύο. Ο ένας (ο χρυσοδάκτυλος) έπαιρνε τα λεφτά (λάχανα ονόμαζαν τα μεγάλα προπολεμικά χαρτονομίσματα, ενώ το πορτοφόλι το έλεγαν παντόφλα) και τα έδινε αμέσως στον άλλο, ώστε εάν είχε γίνει ορατός από κάποιον, να μην βρίσκονταν τα χρήματα πάνω του. Ο δεύτερος είχε κρυψώνα που τα εξαφάνιζε μέχρι να βεβαιωθούν ότι δεν τους πήραν είδηση. Για τους σεσημασμένους βεβαίως (αυτούς δηλαδή που είχαν συλληφθεί πολλές φορές στο παρελθόν και είχαν μητρώο) η μη εύρεση του πορτοφολιού ή των χρημάτων πάνω τους δεν αποτελούσε αιτία απαλλαγής, καθώς μια και μόνο μαρτυρία κατηγορίας, ήταν αρκετή να τους στείλει μέσα! Η απόκρυψη του πορτοφολιού είχε να κάνει μόνο με την υπόληψη του δράστη, ως μάγκα λαχανά, αφού μετά την αποφυλάκισή του, θα μπορούσε να εμφανισθεί ξανά στα Λεμονάδικα με το κεφάλι ψηλά, λέγοντας ότι η Αστυνομία δεν κατάφερε να βρει δικό του κλεμμένο.  Οι παρακάτω στίχοι του ίδιου τραγουδιού το αναφέρουν:

Κυρ αστυνόμε μη βαράς, γιατί κι εσύ το ξέρεις

Πως η δουλειά μας είναι αυτή

Και ρέφα μη γυρεύεις

Το τραγούδι ηχογραφήθηκε το 1934, αλλά ο δημιουργός του ο Παπάζογλου, ζούσε αυτές τις εμπειρίες από την καταστροφή του ’22 και μετά που κατέφθασε πάμπτωχος στον Πειραιά. Ο ίδιος τραγουδούσε στα Λεμονάδικα με ανταμοιβή το φιλοδώρημα των περαστικών, που πετούσαν χρήματα σε δίσκο που είχε μπροστά του.

Συνοικία Νέας Καλλίπολης Πειραιώς

Οικίες το 1931 στη Νέα Καλλίπολη Πειραιώς

Του Στέφανου Μίλεση

Συνοικισμός της Πειραϊκής Χερσονήσου, ανοικοδομημένος αρχικά από πρόσφυγες της Ανατολικής Θράκης, από όπου έλαβε και την ονομασία του, αλλά και από μετοικήσαντες Δωδεκανήσιους που με τις νησιώτικες ενδυμασίες τους και τις χαρακτηριστικές οικίες τους έδωσαν χρώμα στην περιοχή. Πολλοί δρόμοι και πλατείες του συνοικισμού της Νέας Καλλίπολης, φέρουν ονόματα Δωδεκανήσου όπως η μια εκ των δύο κεντρικών Πλατειών που ονομάζεται Πλατεία Καρπάθου. Η άλλη φέρει το όνομα του πρώτου Δημάρχου Πειραιά, του Υδραίου Κυριάκου Σερφιώτη (Πλατεία Σερφιώτου), καθώς οριοθετεί τις παρυφές της Υδραϊκής Συνοικίας που αποτέλεσε και τον πρώτο σημαντικό πυρήνα εποικισμού της σύγχρονης πόλης του Πειραιά. Για τον ίδιο λόγο και ο κεντρικός δρόμος που ενώνει τον συνοικισμό της Νέας Καλλίπολης με την Υδραϊκή Συνοικία, φέρει το ίδιο όνομα (Λεωφόρος Σερφιώτου). 
  
Η συνοικία της Νέας Καλλίπολης δέχθηκε μεγάλο προσφυγικό κύμα, μετά την καταστροφή του '22 όπως και πολλές άλλες περιοχές στον Πειραιά. Με το νόμο 3148 της 29ης Ιουλίου του 1924 που υπέγραψε το τότε Πρόεδρος Δημοκρατίας Παύλος Κουντουριώτης, παραχωρήθηκε έκταση του Δημοσίου, έκτασης 150.000 τ.μ. στην Πειραϊκή Χερσόνησο, πάνω ακριβώς από τον όρμο Λουβιάρη στην Πειραϊκή. 

Η έκταση αυτή κατανεμήθηκε σε οικοδομήσιμα οικόπεδα, τα οποία και παραχωρήθηκαν νομίμως σε πρόσφυγες αναλόγου της καταγωγής τους. Τα οικόπεδα της Ανατολικής πλευράς, δόθηκαν σε Θρακοχερσονησίους (από την Καλλίπολη) ενώ τα δυτικά δόθηκαν Παρρελησποντίους (από τα Δαρδανέλλια και την Λάμψακο) που κατέφυγαν στην Ελλάδα με την έναρξη των Βαλκανικών πολέμων ή από τον Σεπτέμβριο του 1912 και μετά για του Θρακιώτες. Μάλιστα με τον ίδιο νόμο ανατέθηκε στο Υπουργείο Γεωργίας η διαίρεση σε οικόπεδα των 250 τ.μ. έκαστο, η χάραξη οδών και Πλατειών και κοινόχρηστων εκτάσεων για ανέγερση σχολείων, εκκλησίας και Αστυνομικού καταστήματος.

 Την ίδια εποχή σημαντικά ονόματα του Πειραιά, εμφανίσθηκαν να διεκδικούν μεγάλος μέρος της Πειραϊκής χερσονήσου, προσπαθώντας έτσι να ανακόψουν αφενός το έργο της προσφυγικής εγκατάστασης, αφετέρου να λάβουν αποζημιώσεις καταπάτησης, προβάλλοντας δικαιώματα κυριότητας είτε υπέρ αυτών προσωπικώς, είτε υπέρ τρίτων στους οποίους είχαν κάνει εικονικές πωλήσεις. Αυτοί καθυστέρησαν το έργο της προσφυγικής ανασυγκρότησης με δικαστικούς αγώνες.

Μεγάλο μέρος της Πειραϊκής Χερσονήσου λίγο πριν την παραχώρηση για προσφυγικούς συνοικισμούς ανήκε στην λεγόμενη Αεροπορική Άμυνα. Τελικώς τα δικαστήρια αποδέχθηκαν κάποια δικαιώματα, κυρίως μικρών ιδιοκτητών που είχαν αγοράσει μικροοικόπεδα απευθείας από την Αεροπορική Άμυνα, αλλά εκδίωξε τις εικονικές πράξεις των "γηπεδοφάγων". 

Στο τότε Τμήμα Λαϊκής Κατοικίας που ανήκε στο Υπουργείο Πρόνοιας και Αντιλήψεως και επόπτευε την παραχώρηση γης στη Νέα Καλλίπολη, δημοσιεύθηκε εγκύκλιος σύμφωνα με την οποία μπορούσε κάποιος πρόσφυγας να καλέσει την Αστυνομία, σε περίπτωση απειλής από "γηπεδοφάγο".  

Τελικώς η απογραφή του 1928 κατέγραψε 4.600 κατοίκους στη Νέα Καλλίπολη.  

Από τον Ελλήσποντο στην Πειραϊκή Χερσόνησο:

Το εγκυκλοπαιδικό Λεξικό του "Ηλίου" αναφέρει ότι η Καλλίπολη της Ανατολικής Θράκης στα Τούρκικα ονομάζεται Γκελήμπολου. Βρίσκεται στο στόμιο του Ελλησπόντου προς Προποντίδα. Μέχρι το 1918 το μισό των κατοίκων της ήταν Έλληνες. Έχει καταγραφεί η ύπαρξη εκεί 8.000 Ελλήνων, σε συνολικό πληθυσμό 16.000 κατοίκων!

Το όνομά της "Καλλίου πόλιν", δόθηκε υπό του Καλλίου, ενώ πρώτα λέγονταν Κριθώτη. Το 1305 κατελήφθη από τους Καταλανούς που κατάσφαξαν όλο τον πληθυσμό της. Το 1920 παραχωρήθηκε από την Συνθήκη της Λωζάνης στην Τουρκία και οι κάτοικοί της κατέφυγαν στην Ελλάδα.

Η εγκατάσταση:


Η εγκατάσταση αυτών των νέων προσφύγων, προσπάθησε να γίνει οργανωμένα και μετά από μακρές διαβουλεύσεις που προέβλεπε ο Νόμος 3967 του 1929. Σημαντικό βήμα ήταν η ίδρυση "Επιτροπής Συνοικισμού Νέας Καλλιπόλεως" η οποία αργότερα συγχωνευόμενη με άλλες παρόμοιες Επιτροπές (Νέας Σμύρνης κ.λ.π.) αποτέλεσαν το "Συμβούλιο Πρόνοιας και Στεγάσεως" υπηρεσία που ανήκε στο τότε Υπουργείο Πρόνοιας και Αντιλήψεως. 

Από το 1926 είχε ήδη εξαγγελθεί  δημοπρασία
για την ανέγερση του συνοικισμού η οποία μέχρι και το 1929 βρίσκονταν σε διαβούλευση!!

Η εμφάνιση ειδικής επιτροπής στο Υπουργείο Πρόνοιας, και η έκδοση του νόμου 3967, έδωσαν Κρατική υπόσταση στην εγκατάσταση, αφού αρχικά εκτάσεις απαλλοτριώθηκαν και στην συνέχεια δόθηκαν σε πρόσφυγες με σκοπό την ανέγερση κατοικιών. 

Άποψη περιοχής Νέας Καλλίπολης το 1927 όταν ο Ι.Ν. Αγίας Παρασκευής ήταν ακόμα μικρό ξύλινο εκκλησάκι (δεξιά της φωτογραφίας) που κάλυπτε τις ανάγκες των προσφύγων.
(Αρχείο Ζήση Σαρικόπουλου) 

Υδροφόρο βυτίο που χρησιμοποιούνταν για την διανομή του περίφημου νερού Πόρου
στις γειτονιές του Πειραιά (1929) 

Ξένη Εταιρεία "παγώνει" την οικοδόμηση:

ΟΔΗΓΙΑΙ ΔΙΑ ΤΟΥΣ ΟΙΚΙΣΤΑΣ

Η ιδέα της τότε Κυβέρνησης ήταν κάθε δικαιούχος οικιστής μετά την παραχώρηση γης από το Κράτος να δηλώσει τον τύπο της οικίας που επιθυμούσε, σε συγκεκριμένη τεχνική εταιρεία, ώστε αυτή να του την ανοικοδομήσει. Η αιτιολογία ήταν η ομοιομορφία των σπιτιών του συνοικισμού. Μάλιστα στο ανωτέρω τεύχος που φέρει τον τίτλο "Ανέγερσις Νέας Σμύρνης και Νέας Καλλίπολις" υπάρχουν και τύποι σπιτιών, που ο οικιστής πρέπει να επιλέξει αναλόγως του μεγέθους της οικίας που επιθυμεί.

 Φυσικά οι δικαιούχοι λάμβαναν μόνο γη, καθώς όφειλαν για την κατοικία, να καταθέσουν σε λογαριασμό στην Εθνική Τράπεζα το ένα έκτο της συνολικής αξίας της δαπάνης ανέγερσης! 

Το υπόλοιπο ποσό θα έπρεπε να το εξοφλήσουν σύμφωνα με τους όρους που έθετε η σύμβαση. 

Εάν ο οικιστής δεν τηρούσε αυτούς τους όρους, θεωρούνταν έκπτωτος και το οικόπεδο παραχωρείτο σε άλλον δικαιούχο!

Έτσι κάτω από τους δυσμενείς αυτούς όρους, το μόνο που επιτεύχθηκε ήταν η διανομή γης, επί της οποίας τελικώς οι πρόσφυγες οικοδόμησαν με δικά τους μέσα και αφού η ανέγερση σπιτιών πάγωσε για μεγάλο χρονικό διάστημα, από την εμμονή της εταιρείας, λόγω ανάληψης της ανωτέρας Σύμβασης. 

Βουλευτές της αξιωματικής αντιπολίτευσης θέτουν ερωτήματα τότε δια του ημερήσιου τύπου:

"Η Νέα Καλλίπολις περιλαμβάνεται μέσα στη σύμβαση τη συνομολογηθείσα υπό του Κράτους με την Εταιρία ΟΣΜΑΝ και ως εκ τούτου οι κάτοχοι οικοπέδων δεν μπορούν να κτίσουν πλέον εξ ιδίων αλλά μόνο δια της ξένης εργοληπτικής εταιρίας! Το γιατί; Μπορούμε όλοι μας να το μαντεύσουμε !".

Ύδρευση με νερό Πόρου και διανομή από νερουλάδες:

Φυσικά κάτω από αυτούς τους όρους οικοδόμησης, ύδρευση, δίκτυο υπονόμων, δρόμοι, υποτιθέμενα θέατρα και λουτρά, χώροι πρασίνου και αναψυχής, δεν θα μπορούσαν να γίνουν με μέριμνα των προσφύγων. Αυτή είναι και η εξήγηση που η Καλλίπολη ουσιαστικά κατασκευάστηκε άνευ δικτύου ύδρευσης, αλλά και με περιορισμένους κοινόχρηστους χώρους. Σήμερα λανθασμένα έχει εντοπιστεί ότι το μεγάλο πρόβλημα της συνοικίας ήταν τότε το αποχετευτικό. Κι αυτό γιατί σε κάθε οικία κατασκευάζονταν ο λεγόμενος απορροφητικός βόθρος. Η ύδρευση όμως ήταν πραγματική μάστιγα, ειδικά την περίοδο του θέρους. Όλες οι αναμνήσεις από την εποχή εκείνη, ταυτίζονται με την έλλειψη νερού!  

Διανομή πάγου (Ιούλιος 1931)

Κάρα με νερό Πόρου ή αλλιώς οι μικρές "Ούλεν" όπως τις αποκαλούσαν ειρωνικώς,
τροφοδοτούνταν με νερό από δεξαμενές της Ακτής Ξαβερίου. Από εκεί διέσχιζαν τους ανηφορικούς δρόμους της Καλλίπολης για να διανέμουν το πολύτιμο αγαθό 

Το 1931 σχετική αναφορά για τη συνοικία της Νέας Καλλιπόλεως γράφει:

"Σπίτια ωραία μεγάλα, καθαρά. Ο συνοικισμός αυτός όμως διατελεί υπό την δυσμένεια του Κράτους. Έχει κηρυχθεί εις άγνοια. Ουδεμία φροντίδα για τους δρόμους του, τουλάχιστον για τον κεντρικό δρόμο που τον ενώνει με τον Πειραιά. Οι κάτοικοι διαμαρτύρονται, φωνάζουν, ικετεύουν, θέτουν εις ενέργεια μέσα... και αποκομίζουν μόνο υποσχέσεις! Παρακαλούν τους αρμοδίους να δοθεί μια μέριμνα για την ύδρευση του συνοικισμού, στερουμένου και της ελαχίστης σταγόνας ύδατος και αναμένοντος να δροσισθεί από τα βαρέλια των πλανοδίων νερουλάδων.....Ο συνοικισμός δεν ζητεί τίποτα άλλο από το Κράτος παρά μόνο λίγο νερό!"

Δρόμος και ύδρευση με μέριμνα ενός σωματείου:

Το 1935 οι κάτοικοι ζητούν καλύτερη συγκοινωνία με το κέντρο του Πειραιά η οποία γίνεται στοιχειωδώς! Η απάντηση είναι ότι η Καλλίπολης δεν διαθέτει ανάλογους δρόμους καθότι για την διαμόρφωσή τους απαιτείται ο εκβραχισμός  της περιοχής!

 Κατόπιν επίμονων ενεργειών του τότε Προέδρου του Εξωραϊστικού Συλλόγου "Τα Μακρά Τείχη" Γεωργίου Χρ. Σκούρτη, ο τότε Υπουργός Κρατικής Αντιλήψεως κ. Κύρκος πείθεται και εγκρίνει πίστωση 100.000 δραχμών για τον εκβραχισμό των οδών και την διαμόρφωση μιας τουλάχιστον λεωφόρου. 
Έτσι μπαίνουν σε κυκλοφορία δύο λεωφορειακές γραμμές με 12 συνολικά οχήματα. Η μία καταλήγει στο Δημοτικό Θέατρο και η άλλη στον Ηλεκτρικό Σταθμό. 

Με ενέργειες εκ νέου του Γεωργίου Σκούρτη εξασφαλίζεται από το Υπουργείο Πρόνοιας κονδύλι 400.000 δραχμών και από τον Δήμο Πειραιώς άλλες 100.000 δραχμές για εγκατάσταση σωληνώσεων ύδρευσης 850 μέτρων. Τρεις κρουνοί τοποθετούνται σε δημόσιες θέσεις για να συμπληρώσουν την ελλιπέστατη ύδρευση της περιοχής. Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι λόγω του ανηφορικού του εδάφους και της ανυπαρξίας οδοστρώματος, είναι αδύνατη η συστηματική προμήθεια νερού, ακόμα και με τους νερουλάδες καθώς δυσκολεύονται να τον προσεγγίσουν. 
Με την τοποθέτηση των τριών κρουνών, δημιουργείται αμέσως αφάνταστος συνωστισμός καθημερινώς!
Ο Σύλλογος "Τα Μακρά Τείχη" εξασφαλίζει αμέσως μετά άλλες 240.000 δραχμές και μετά ένα έτος άλλες 450.000 δραχμές οι οποίες διατίθενται για την ύδρευση δια σωληνώσεων στην γειτονιά των Καρπάθιων, που βρίσκονται εντός του Συνοικισμού της Καλλιπόλεως.  

Να σημειώσουμε ότι σήμερα ελάχιστοι γνωρίζουν την προσφορά του Συλλόγου "Τα Μακρά Τείχη" στην επίλυση των προβλημάτων του Συνοικισμού, ενώ βεβαίως το όνομα του Γεωργίου Σκούρτη έχει χαθεί στην σκόνη του χρόνου... 

Νέα Καλλίπολη και εμφύλιος:

Στη Νέα Καλλίπολη Πειραιά επί Ιωάννου Μεταξά δημιουργήθηκε και ο Αστυνομικός Σταθμός Νέας Καλλιπόλεως Πειραιώς, που αργότερα θα γίνει γνωστός, όταν στα επεισόδια του Δεκεμβρίου του '44 (Δεκεμβριανά) θα εκτελεσθούν εντός αυτού δέκα Χωροφύλακες που είχαν προηγούμενα απαχθεί, από δύναμη του ΕΛΑΣ, από το παρακείμενο Τμήμα Μεταγωγών Πειραιά (δέκα συνολικά άνδρες). Τον Μάρτιο του 1945 βρέθηκε ότι εγκέφαλος αυτού του εγκλήματος ήταν ο γνωστός δικηγόρος του Πειραιά Κ.Α....

Αυτός ο Σταθμός της Αστυνομίας θα παραμείνει στην περιοχή μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του '90 που θα καταργηθεί οριστικά. Είναι από τις ελάχιστες αστυνομικές υπηρεσίες εντός λεκανοπεδίου, που παρέμειναν να λειτουργούν με την μορφή "Σταθμού".

1942 - Συσσίτιο στην Καλλίπολη (Από το αρχείο του Δημοσθένη Μπούκη)

Χρονολογικό ιστορικό περιοχής:

Στις 13 Οκτωβρίου 1940, λίγες μέρες πριν την κήρυξη του πολέμου, έγιναν τα επίσημα εγκαίνια του ναού της Αγίας Παρασκευής Νέας Καλλίπολης. Αξίζει να αναφερθεί πως η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής μέχρι να οικοδομηθεί στεγάζονταν σε ένα παράπηγμα που ήταν στημένο εντός της ημιτελής οικοδομής του ναού. (Σχετικό αφιέρωμα εδώ). 

Ο θεμέλιος λίθος της είχε τοποθετηθεί από τις 23 Σεπτεμβρίου 1934. Η εκκλησία αυτή αποτελεί την καρδιά της συνοικίας. 

23 Σεπτεμβρίου 1934 - Τελετή καταθέσεως θεμελίου λίθου Ιερού Ναού Αγίας Παρασκευής
παρά του Προέδρου της Εκκλησιαστικής Επιτροπής κ. Θωμά Θεοφανίδου
(Η φωτογραφία ευγενική χορηγία της κ. Σοφίας Θεοφανίδου)

Από το 1946 στο ναό της Αγίας Παρασκευής, διορίσθηκε ιεροκήρυκας ο Μακάριος Κυκκώτης, που αργότερα θα γίνει γνωστός σχεδόν σε όλο τον κόσμο ως Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, που θα διατελέσει και Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Τόσο το 1949 όσο και αργότερα θα επισκεφθεί την πρώτη ενορία του για να τελέσει λειτουργία. 

Το 1948 έγινε προσπάθεια δενδροφύτευσης της Νέας Καλλίπολης από τα σχολεία της περιοχής, προσπάθεια από την οποία ελάχιστα δένδρα έχουν απομείνει σήμερα, κυρίως στις δύο πλατείες (Σερφιώτου και Καρπάθου).

Το 1962 τελεί εγκαίνια ο "Πνευματικός και Μορφωτικός Όμιλος Νέας Καλλίπολης" με έδρα κοντά στον γνωστό Κινηματογράφο της Καλλίπολης "Σινέ-Δελφοί".

Το Νοέμβριο του 1963 Καλλιπολίτες συναντούν τον Πειραιώτη Βουλευτή κ. Ηρ. Σακαλή, προκειμένου να μεσολαβήσει ώστε να δοθεί λύση στο αποχετευτικό πρόβλημα της περιοχής, που όπως προαναφέραμε ουδέποτε κατασκευάσθηκε.

Είναι Μάρτιος του 1966 και ακόμα η στέγαση δικαιούχων οικιστών προσφύγων δεν έχει ολοκληρωθεί. Αρκετοί εξ αυτών συνεχίζουν να διαμένουν σε παραπήγματα τόσο στη Καλλίπολη όσο και στον Άγιο Διονύσιο και Χατζηκυριάκειο. Σε αυτούς έχουν προστεθεί και πλημμυροπαθείς του 1961. Αποφασίζεται η οριστική μεταφορά και εγκατάσταση σε πολυκατοικίες στον Κορυδαλλό.

Τον Σεπτέμβριο του 1966 ο Πειραιώτης Υπουργός Παιδείας κ. Σαββόπουλος έθεσε τον θεμέλιο λίθο για την ανέγερση του Πνευματικού Κέντρου της Αγίας Παρασκευής.

Τα γνωστά εκπαιδευτήρια με έδρα την Καλλίπολη (Καταχώρηση του 1964)

Το 1967 (22 Ιουνίου) έγιναν τα εγκαίνια υποκαταστήματος Ταχυδρομείου που βρίσκονταν επί της Πλατείας Σερφιώτου.